O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va

Tayanch so‘zlar:

Og‘zaki-daktil – so‘zlarni gapirib, ayni paytda so‘zdagi harflarni barmoqlar orqali ko‘rsatish.

Passiv lug‘at – nutqda foydalanilmaydigan, lekin tushuniladigan lug‘at.

Aktiv lug‘at – nutqda ishlatiladigan so‘zlar.

Savol va topshiriqlar

1. Eshitishda nuqsoni bo‘lgan maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy tarbiyalashda jismoniy tarbiyaning tutgan roli.

2. Eshitishda nuqsoni bo‘lgan maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy tarbiyalash vazifalari.

3. Eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalarni jismoniy tarbiyalashda korreksion ishning mohiyati nimada?

4. Eshitishda nuqsoni bo‘lgan maktabgacha yoshdagi bolalarni aqliy jihatdan tarbiyalash vazifalarini yoritib bering.

5. Axloqiy tarbiya vazifalarini aytib bering.

6. Axloqiy his-tuyg‘ularni tarbiyalash vositalari haqida gapirib bering.

7. Maktabgacha yoshdagi bolalarni estetik tarbiyalash vazifalarr ini oshib bering.

8. Bolalarni estetik tarbiyalash qanday vositalar orqali amalga oshiriladi?

74

75
Eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalarning mehnat tarbiyasi

Maxsus bolalar bog‘chasida tashkil etilgan kundalik hayot davomida bolalarda mehnat qilish ehtiyoji, jamoada ishlash istagi tarkib toptiriladi. Mehnat tarbiyasining mazmuni eshitt ishda nuqsoni bo‘lgan bolalar bog‘chasi dasturida aks ettirill gan. Unda ta’limning birinchi yilidan boshlab bolalarda shakll lanishi zarur bo‘lgan mehnat ko‘nikmalari va malakalari, bolaa lar muloqotida shakllanadigan zarur lug‘at hajmi ko‘rsatilgan. Maxsus bolalar bog‘chasida tarbiyalanuvchilar yoshiga xos holda o‘z-o‘ziga xizmat qilish, xo‘jalik-maishiy mehnat, tabii atdagi mehnat, qo‘l mehnatiga jalb etiladi.

Maxsus maktabgacha muassasalarda eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalarning mehnat tarbiyasi quyidagi vazifalarni hal etishga qaratiladi:

1. O‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish va mustaqil harakatlar ko‘- nikmalarini tarbiyalash;

2. Mehnat ko‘nikma va malakalarini shakllantirish;

3. Kattalarning mehnati bilan tanishtirish va mehnat ahliga hurmat xissini tarbiyalash;

4. Mehnat tarbiyasi bilan bogliq holda nutqni rivojlantii rish.

Bolalarning mehnat faoliyati ularning nutqini shakllantirish bilan uyg‘unlikda tashkil etilishi kerak. Bola unga qaratilgan og‘zaki nutqni global idrok qilish asosida nutqiy muloqotga o‘rgatiladi. Mehnat faoliyati jarayonida muloqot qilish zarurati paydo bo‘lib, bolani buyumlar, harakat va sifatlarning nomini eslab qolishga va kattalarga murojaat qilishda og‘zaki nutqdan foydalanishga undaydi. Barcha mehnat malakalarini mustahh kamlash jarayonida zarur so‘zlar va topshiriqlar yozuvli jadd vallarda ko‘rsatiladi. O‘ziga-o‘zi xizmat ko‘rsatish malakalarini va nutqiy materialni mustahkamlashda o‘yin usullaridan keng foydalaniladi. Bunda bolalarga topshiriq, qo‘g‘irchoqlar berilaa di hamda didaktik o‘yinlar o‘tkaziladi. Masalan, «Qo‘g‘irshoq uyg‘ondi»o‘yinidabolalartarbiyachibilanbirgalikdaqo‘g‘irchoq harakatlarini ifodalovshi so‘zlarini og‘zaki qaytaradilar.

Eshitishida muammosi bo‘lgan bolalarda imkoniyatlar moo tivasiyasi, ularning qalbiga yo‘l topish, ular “tili”da gapirish, ularning hissiyotlari bilan o‘rtoqlashish asosida rivojlantirii ladi, ya’ni ularga ham barcha bolalar kabi “bolalik’’ qilish, beg‘ubor xohish, ishtiyoq, kiziqish va ehtiyojlar zamirida jaa miyatda yashab rivojlanishi uchun sharoit, ruhiy, pedagogik muhit yaratilishi lozim.

Qashonki bola o‘zini inklyuziv ta’lim jarayonining teng xuquqli a’zosi sifatida his etsa, shunda pedagog va bolalar (sog‘lom bola va kar yoki zaif eshituvchi o‘quvchi) o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarda to‘siq (barer) yo‘qoladi.

Eshitishida muammosi bo‘lgan bolalarni inklyuziv ta’limga tayyorlash bosqichlari: