O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va

Nazorat savollari:

1. N.A.Rauning eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalar pedagogik tasnifi nimalarga asoslanadi?

2. R.M.Boskis pedagogik tasnifining nazariy asoslarini bayon ett ing.

3. L.V.Neyman tasnifining asoslarini bayon eting.

4. Eshitish nuqsonlarining xalqaro tavsifini yoriting.

§13. Maktabgacha yoshdagi eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalarni tarbiyalash

Jismoniy tarbiya

Maktabgacha yoshdagi eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalarnn ing jismoniy rivojlanishining o‘ziga xosligi, to‘laqonli jismoniy tarbiyani ta’minlash uchun korreksion-tarbiyaviy ishlarni olib borish zarurligi jismoniy tarbiya mazmunini belgilaydi.

N. A. Rau eshitmaydigan bolalarning o‘ziga xos nuqsonn larini ta’riflar ekan, shayqalib yurish, yurganda oyog‘ini sudrash va shapillatish, harakatlarning qo‘polligi, uyushh maganligi, muvozanatning buzilishi, tez tolikish, murakkabroq bo‘lgan harakatlarni bajarishda qiyinchiliklar, muddatidan kechroq o‘tirish va yurishga o‘rganishi kabi xususiyatlarni e’tirof etadi. Bolalarning yaxshi eshita olmasligi va gapira olmasligi oqibatida nafas olish tizimidagi yetichmovshiliklar, nutqiy nafasning rivojlanmaganligi kuzatiladi.

Jismoniy mashg‘ulotlarga gavdani to‘g‘ri tutish, muvoo zanatni saqlashga qaratilgan: arqon bo‘ylab, taxta, o‘rindiqlar ustidan yurish, yassi oyoqlikni bartaraf etish, yoki uning oldini olish mashqlari: kanat ustida yurish, oyoq uchida, tovonda yurish, narvonga chiqish, mayda va yirik harakatlarni rivojlann tirish mashqlarini kiritish maqsadga muvofiq.

Maxsus maktabgacha tarbiya muassasalarida bolalarni har tomonlama kamol toptirishga yo‘naltirilgan jismoniy tarr biya jarayonida quyidagi vazifalar amalga oshiriladi:

● bolalar sog‘ligini muhofaza qilish;

● organizmni chiniqtirish va mustahkamlash;

66

67
Nutqiy holatiga ko‘ra, zaif eshituvchilarning ikkita toifasi farqlanadi: birinchi toifadagi zaif eshituvchi bolalar og‘ir nutqq iy kamchiliklar bilan maktabga keladilar, ularning nutqi alohii da so‘zlar, qisqa, noto‘g‘ri tuzilgan jumlalardan iborat bo‘lib, grammatik va fonetik kamchiliklar yaqqol sezib turadi.

Ikkinchi toifadagi zaif eshituvchi bolalarning nutqi deyarli rivojlangan gaplardan tashkil topadi, grammatik va fonetik tuu zilishda ayrim kamchiliklar kuzatiladi.

Nutqiy rivojlanish darajasiga ko‘ra, bolalar guruhlarini tass niflab, R.M.Boskis nutqni idrok etish va shakklantirish usullari bilan farqlanadigan, ta’limning differensial shart-sharoitlarini belgilaydi. Ajratilgan bolalar guruhlari uchun har xil turdagi maxsus maktablar tashkil etiladi: 1. Kar bolalar uchun maxx sus maktablar; 2. Zaif eshituvchi va kechroq kar bo‘lib qoll gan bolalar uchun maktablar. Zaif eshituvchi bolalar maktabi ikki bo‘limdan tashkil topadi: birinchi bo‘limda nutqi yaxshi rivojlangan bolalar ta’lim-tarbiya olsa, ikkinchi bo‘limda nutq nuqsoni og‘ir bo‘lgan bolalar tarbiyalanadi.

R.M.Boskisning psixologik-pedagogik tasnifi maktabgaa cha tarbiya muassasasidagi guruhlarda kar va zaif eshituvchi bolalarni komplektlash, ularni maktab ta’limiga tayyorlashda muhim ahamiyat kasb etadi.

Bolalar bog‘chasiga qabul qilish chog‘ida bolaning shaxsiy hujjatlarini o‘rganiladi, unig ota-onasi bilan suhbatlashiladi.