O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va

§18. Nutqning anatomik-fiziologik mexanizmlari

Nutq apparatining tuzilishi

Nutq apparati ikki qismdan tashkil topgan: markaziy (yoki boshqaruvchi) va pereferik (yoki bajaruvchi) nutq apparati.

Markaziy nutq apparati bosh miyada joylashgan. U bosh miya qobig‘idan, qobiq osti tugunlaridan o‘tuvchi yo‘llar, o‘zakdan (avvalo, uzunchoq miyada) yadrolar va ovoz, naa fas, artikulyasiya muskullariga boruvchi nervlardan tashkil topadi.

Nutq boshqa oliy nerv faoliyatining ko‘rinishlari singari, reflekslar asosida shakllanadi. Nutq reflekslari miyaning turli qismlari faoliyati bilan bog‘liqdir. Biroq bosh miya qobig‘ining ayrim bo‘limlari nutqning xosil bo‘lishida asosiy rol o‘ynaydi.

90

91
● tug‘ruq vaqtidagi shikastlanish va asfiksiya;

● bola rivojlanishining birinchi yilidagi bosh miya kasalliklari (meningit, ensofamit);

● miyaning chayqalishi bilan birga sodir bo‘ladigan bosh miya jarohatlari;

● nasliy omillar, bunday hollarda nutq buzilishlari umumiy nerv tizimi buzilishlarining bir qismini tashkil etib, inn tellektual va harakat kamchiliklari bilan birga keladi;

3. Ruhiy-ijtimoiy sabablar: ota-onalar tomonidan diqqatt e’tiborning sustligi; bolalarga nisbatan qattiqqo‘llik yoki o‘ta erkalatish, oila va aholi intellektual saviyasining pastligi; oilaa ning to‘liqsizligi (ota yoki onaning yo‘qligi) fojeali (ekologik,

sizlikka, vegetativ disfunksiyaga, emosional-irodaviy muhitt ning buzilishlariga va nutqning rivojlanmay qolishiga sabab bo‘ladi.

Nutq kamchiliklari kelib chiqishiga ko‘ra ikki guruhga bo‘linadi:

Organik nutq buzilishlari o‘z navbatida ma’lum nutq orr gani joyining zararlanishiga ko‘ra markaziy va pereferik xarakk terda bo‘ladi.