O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta

Relelar haqida umumiy tushuncha

1 . Umumiy tushunchalar. Rele – avtomatik sistemalarda boshqarish, ximoya, nazorat, signalizatsiya, rostlash va boshqa disret operatsiyalarni bajarish uchun ko‘pqo‘llaniladigan qurilma. Relega kiruvchi signal uzuluksiz ravishda o‘zgarib ma‘lum qiymatga ega bo‘lganda unda sakrashsimon harakteristikali chiqish signali hosil bo‘ladi. Kirish signali qiymati kamayib ma‘lum miqdorga etganda esa chiqish signali sakrashsimon har akterda yo‘qoladi va oldingi holatga qaytadi (3.2.1-rasm).


3.2.1-rasm. Rele harakteristikasi.
Rele yordamida nisbatan kuchsiz kirish elektr signallari orqali chiqishda katta quvvatlarni boshqarish, elektr zanjirlarini uzib ulash, nazorat qilinayotgan parametrlar berilgan qiymatidan chetga chiqishini aniqlash mumkin. Relega ta‘sir qiladigan fizik miqdor turiga qarab u quyidagilarga bo‘linadi:
elektrik – ular tok, kuchlanish, quvvat, qarshilik, chastotasi, faza siljishi ta‘sirida ishlaydi.
mexanik – bosim, vakuum_, satx, chiziqli va burchak siljishlari, zo‘riqish, tezlik, tezlanish, suyuq lik va gazlar sarfi, oqim tezligi ta‘sirida ishlaydi;
issiqlik – har orati o‘zgarishi ta‘sirida ishlaydi;
optik – yoritilganlik va yorug‘lik oqimini spektral tarkibi ta‘sirida ishlaydi; akustik – tovush bosimi va tovush tulqinlari chastotasi ta‘sirida ishlaydi; magnit – magnit maydoni kuchlanganligi, magnit induktsiyasi va magnit oqimi ta‘sirida ishlaydi;
Rele quyidagi parametrlar bilan tavsiflanadi:
1.Ishga tushish quvvati 2 Boshqarish quvvati 3.Kaytish quvvati 4.Releni ishga tushishi vaqti
5. Ulash imkoniyatlari (releni juft kontaktlar soni bilan aniqlanadi). 6.O’lchamlari massasi, ishonli ishlashi ham releni parametri hisoblanadi..
Elektr relelari elektromagnit, elektron, fotorele, elektron, vaqt relesi kabi turlarga bo‘linadi. Avtomatik tizimlarda keng tarqalgan relelar bilan tanishib chiqamiz.

1.