O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta

Yarim o‟tkazgichli kuchaytirgichlar

Yarim o’tkazgichli kuchaytirgichlaryarim o‘tkazgichli triodlardan, ya‘ni tranzistorlardan tuziladi.Tranzistorli kuchaytirgichsxemasi umumiyelektrod
belgilari bo‘yicha, ya‘ni bir vaqtda kirish va chiqish elektrodlari xisoblanganligi bo‘yicha turlanadilar.Yarim o‘tkazgichli kuchaytirgichlarelektron kuchaytirgichlarga nisbatan bir qator afzalliklarga ega bo‘lganligi tufayli ular ko‘p holatlarda elektron kuchaytirgichlarni siqib chiqaradi.Tranzistorli kuchaytirgichlar ixcham, engil, mustaxkam, ishlash muddati uzoq ham da o`zenergiyasarfiga ega bo‘lganligi tufayli ular xozirgi kunda ko‘pqo‘llanilmoqda. Tranzistorlarni ishlashi ikki turli yarim o‘tkazgichlardan tuzilgan yarim o‘tkazgichli asboblarni signal kuchaytirish xossasiga asoslangan. 3.1.2-rasmda tranzistorli kuchaytirgichlarni ulanishlar sxemasi ko‘rsatilgan.

2. 
   –rasm. Tranzistorli kuchaytirgichni ulanish sxemasi
   

Tokni bir xil qiymatida kollektor zanjiridagi kuchlanish va quvvat kollektor qarshiligi necha marta bo‘lsa shuncha marta ko‘p bo‘ladi. Tranzistorli kuchaytirgichlarni kamchiligi ularni parametrlari va ish qobiliyatini tashqi muxit har oratiga bogliqligidir.

3. 1.3. Pnevmatik va gidravlik signal kuchaytirgichlar

Pnevmatik va gidravlik signal kuchaytirgichlar chiqish quvvatini (signalini) kuchaytirish uchun ishlatiladi. Ularni ishlashi suyuqliklarni qisilmasligiga asoslangan. Gidravlik kuchaytirgichlar turli tuzilishga va turlarga ega. To‘siqli qopqoqli va prujinali gidravlik kuchaytirgichlar ko‘p tarqalgan. Pnevmatik va gidravlik kuchaytirgichlarning ishlashi, qurilmalarda prujinaningzo‘riqishini, to‘siqva qopqoqlarning holatini o‘zgartirishining boshqarilishini nazorat qilish orqali bajariladi. Kuchaytirgich ishini stabillash yoki kuchaytirishni oshirish uchun ularda teskari boglanish qo‘llaniladi.
Teskari boglanish orqali kuchaytirish chiqishdagi signalning bir qismi uning kirishiga beriladi.Quyidagi 3.1.3.-rasmda kuchaytirgichningfunktsional sxemasi keltirilgan.


3. 1.3-rasm.Kuchaytirgichning funktsional sxemasi.


β – tes kari boglanish koeffitsenti.

Kuchaytirgich kirishiga beriladigan chiqish signaliningqismi X_tb= βU. Teskari boglanish «+» yoki «-» bo‘ladi.+ → X+X_tb=X+βU -→X-X_tb=X- Βu.+bo‘lganda kuchaytirish koeffitsenti ko‘payadi. - bo‘lganda kuchaytirish koeffitsenti kamayadi.