O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi toshkent irrigatsiya va qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti

и
t
0
p
dt
)
t
(
I
)
t
(
U
W
 
(4.1) 
    
bu  erda  t
u
    -  bittalik      uchqun  razryadining    davomiyligi;  U  (t)  va  I  (t) 
elektrodlar  oralig'idagi  kuchlanishning va tok  kuchining vaqtga bog'liqligi. 
Impulsdagi kuchlanish U (t) va tok kuchi I (t) qiymatlarini vaqtga bog‟liqligi 
ostsilografiyalash  (tebranishlar  yordamida  tekshirish)  yordamida  aniqlanadi.  
Ko‟proq  tarqalgan  elektro  uchqunli    legirlash    qurilmalari  uchun  bittalik  uchqun 
razryadining    energiyasini  son  qiymatlari  va  impulslar  davomiyligi  4.1-jadvalda 
keltirilgan. 
4.1-jadvaldan  ko'rinib  turibdi,  elektro  uchqunli  legirlashda  bittalik    uchqun 
razyadining energiyasi kichik qiymatga ega bo‟ladi va bunday  qurilmalarni  kam 
quvvatli  qurilmalar qatoriga qiritish mumkin
. 
Ammo uchqun  razryadi  qisqa  vaqt 
ichida va bor yog‟i bir necha o‟nlik mkm maydonida amalga oshirilishini hisobiga, 
haqiqiy  o'zaro  ta'sir  zonalaridagi  quvvat      zichligi  105  ...  107  Vt  /  sm
2
  qiymatiga 
yetadi, bu quvvat zichligi yuqori konsentratsiyalangan energetik oqimlar guruhiga 
kiradi.  
 
Elektro uchqunli legirlash qurilmalarning energetik korsatkichlari  
4.1-jadval 
 

---

89 
 
Qurilmа nomi 
va quvvati, kVt 
Reji
m 
Tok 
amplitu-
dasi, А 
Bittalik uchqun 
razryadi-ning 
energiyasi, Dj 
Razryadning 
davomiyligi, 
мкs 
Elitron-22 
N= 0,4 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
63 
66 
230 
300 
320 
510 
0,027 
0,057 
0,130 
0,285 
0,463 
0,659 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
Elitron -22А 
N= 0,5 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
23 
41 
72 
105 
115 
150 
0,022 
0,090 
0,250 
0,730 
0,860 
1,200 
112 
118 
120 
123 
105 
110 
Elitron -22В 
N= 0,4 
1 
2 
3 
4 
5 
43 
75 
130 
220 
375 
0,052 
0,095 
0,200 
0,660 
1,150 
35 
41 
44 
76 
78 
IM-05 
N=0,35 
1 
2 
3 
39 
70 
101 
0,12 
0,28 
0,51 
41 
51 
62 
Elitron -ТСП 
N= 2,0 
 
1 
2 
3 
4 
5 
110 
117 
118 
122 
126 
2,750 
5,860 
6,060 
7,0 
8,130 
225 
360 
380 
445 
500 
 
Elektroerozion  jarayon  -  bu  faollashgan  modda  oqimini  hosil  qilish  uchun 
eng  oddiy  va  kam  energiyani  talab  qiladigan  usullardan  biridir.  Legirlangan 
elektrod  ustida    anodning    eroziya  mahsulotlari    bir  tekis  yarim  sferada  tarqalib, 
ionlashgan, bug'li, tomchili  va  qattiq  kristalli fazalardan tashkil topgan bo‟ladi.  
Ushbu  fazalar    nisbati    yoki    eroziya    massa  oqimining    tuzilishi    elektrod  
materiallarining    kimyoviy    tarkibi    va  strukturaviy    tuzilishiga,   sirt  yuza    gadir-
budurligiga  va  uchqun  razryadining    energetik    rejimlariga  hamda  elektrodlararo 
gaz muhiti tarkibiga bog'liq.  
Elektrodlar  oralig'ida  harakatlanayotgan  bitta  eroziya  zarrachasi  o'zida 
issiqlik, kinetik va elektr energiyani yig‟adi.
 
Zarrachalar  puxtalanayotgan yuzaga 
o‟tirganda,  bu  energiya,  asosan,  issiqlik    impulsi    ko'rinishida    ajralib,  bu  yerda 
sferik  sector  shaklidagi  chuqurchani  hosil  qiladi,  uning    tub    qismi    anod-katod 
moddasining    eroziya    zarrachalari  va  ularning  muhit  bilan  o'zaro  ta'siri 
mahsulotlari  bilan  to'ladi.  Mikrochuqurlikning      diametri      issiqlik    impulsining  
energiyasiga  bog‟liq,  shuning    uchun    diametrik    o'lchamlarning    tarqalishi  
anoddan 
ajralgan 
oqimning 
 
strukturaviy 
tuzilishining 
va 
energetik 

---

90 
 
ko'rsatkichlarining bilvosita belgisi bo'lib xizmat qilishi mumkin
.  
Natijada, elektr  
uchqunli    legirlashning    asosiy  parametrlaridan    biri  deyarli  barcha    strukturaviy  
jarayonlarni  boshqaradigan  temperatura,  uning  gradienti  va  tezligi  hisoblanadi.
 
Elektr    uchqunli    legirlash    jarayonining    juda  tez  amalga  oshishi  tufayli  
temperatura  ko‟rsatkichlarini  tajribada  o'lchash    qiyin,  shuning  uchun  nazariy 
fizikaviy  tahlil  uni  o'rganishning  asosiy  usuliga  aylanadi
.
  Fazaviy  o'zgarishlar  va 
kristallanish  chegaralarining  harakatchanligini  hisobga  olgan  holda,  issiqlik 
o‟tkazish    tenglamasini    yechish    asosida  (Stefan  masalasi
14
)  impulsli  issiqlik 
manba  markazidagi  energiya  zichligi  va  temperatura  o'rtasidagi  bog'liqlik   
aniqlandi: