O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta Ta’lim vazirligi Toshkent Davlat Sharqshunoslik instituti

رأيت؟ من – “kimni” من so‘zi to‘ldiruvchidir. U nechta kitob sotib oldi? اشترى؟ كتابا^ً كم
Bu misolda كتابا^ً vositasiz to‘ldiruvchidan keyin ega (kesimning ichida
yashiringan) kelayapti, _ْم ك vositasiz to‘ldiruvchi vazifasida kelyapdi, chunki
gapning oxirida o‘timli fe’l gapning boshidagi “nechta” so‘ziga ham ta’sir etyapdi. Sen qaysi tilni bilasan? تعرف؟ لغة أية jumlasida ham oxirgi تعرف “sen bilasan”
kesimi لغة أية iborasiga ta’sir etayapdi.

Sen buni kimga aytding? هذا؟ قلت لمن jumlasidagi لمن vositali to‘ldiruvchi, قلت
gapning kesimi va egasi, هذا esa vositasiz to‘ldiruvchi hisoblanadi.
“U sizlarning qaysilaringizga kitobni yubordi?” - الكتاب؟ أرسل منكم أي إلى
Bu yerdagi منكم أي إلى vositali to‘ldiruvchi, أرسل “u yubordi” – kesim va ega,

الكتاب

vositasiz to‘ldiruvchidir.
Agar ega turli shaxsda bo‘lsa , odatda avval I – shaxs, keyin II – shaxs keladi, fe’l esa birlikda yoki ko‘plikda turadi.
جئت أنا وأنت – keldik” sen va “Men
مضيت أنا والولد keldim”- bola va “Men
“Men va ikki o‘rtog‘im o‘qituvchilarim huzurida bo‘ldim”- عند ورفيقاي أنا كنت _ِمي معل (Xolidov B.Z. 132 bet, 52 – mashq)
Arab tilidagi quyidagi hozirgi kelasi zamondagi 5ta fe’lning oxirgi
qo‘shimchalari tubandagi holatlarda o‘zgarishi mumkin:

Agar jumladagi HKZ fe’li oldida quyidagicha bo‘ladi:
ل _ْم va
لن yuklamalari kelsa, uning tahlili