O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogik universiteti jahon sivilizatsiya tarixi (Metodik qo’llanma) (To’ldirilgan 2-nashr) история мировой цивилизации

Finikiya shaharlari Ugarit, Sidon va Tir 
paydo 
bo’lgan. Er.aw. 
XVIII asrda 
shimoliy Suriyaga 
bostirib kirgan amoriy 
qabilalaridan biri bir necha shahar va davlatlami birlashtirgan yirik davlatni barpo 
qilishga urinadilar. Giksoslar Misrdan haydalgash, 
Falastin va Suriyaga 
chekinib bu 
yerda qariyib yuz yil hukmronlik qildilar. Shimoliy Suriyada xettlar hokimiyatni 
qo’lga oldilar, lekin tez orada Mitanni davlati bu hududni egallab oladi. Er.aw. XVI 
asr oxiriga kelib, Sharqty o’rtaer dengizi 
Misr va Mitanni 
tomonidan bo’linib 
olinadi. Bu ikki davlat hududda to’la hukmronlikni qo’lga kiritish uchun to’xtovsiz 
urushlar olib bordilar. Er.aw. XV asr oxiriga kelib raqobat Shimoliy Suriyani 
Mitanniga Janubiy Suriya va Falastinni Misrga o’tishi bilan yakunlanadi. Er.aw. 
XV-XIV 
asrlarda sharqiy o’rtaer dengizi 
siyosiy 
tarqoqlik, o’zaro urushlar 
girdobida qoldi. Bu hududda halokatga uchragan Mitanni davlatining o’miga xettlar 
keldilar. Er.aw. XIII-XII asr boshlarida Suriya va Falastin o’rtaer dengizi qirg’ogi 
egey-anatoliya xalqlari 
(«dengiz xalqlari») 
bosqiniga uchraydi. Ulat Kipr 
Karxemish va Ugarit flotini tor-mor qildilar.
Er. aw . XI asming 1 choragida Suriya cho’llariga, janubiy Suriyadan 
Mesopotamiya va qo’shni mamlakatlarga ko’chmanchi oromiylar bostirib keldilar; er. 
aw . 1000-yillar atrofida ular Frot daryosidan o’tib Osuriyani bir necha janglarda 
mag’lubiyatga ushratdilar. Faqat oromiylami istilosini podsho Adadnerari II (er. aw . 
911-891-yillar), to’xtata oldi. Uning vorislari davrida ham Osuriya siyosiy-harbiy 
jihatdan Old Osiyoda o’z mavqeini tiklashga harakat qiladi. Er. aw . IX asrda 
Osuriya oromiy qabilalarini Shimoliy Suriyada tor-mor qildi. Finikiya va Suriya 
shahar hokimlarini bo'ysundirgan 
Urartu va Bobil 
davlatlariga qarshi g'olibona 
yurishlar uyushtiriladi.
Osuriya qo’shinlari Fors qo'ltig'igacha yetib bordilar. Er. aw . 856-853 yillarda 
Osuriya Suriya shaharlarining birlashgan qo’shinlariga zarba berdi. (er. aw . 853 
yilgi 
Oront daryosi 
yonidagi jang). Er. aw . 840 yildagina Frot daryosining ortida 16 
yurishdan so’ng, Damashq podsholigi bo’ysundiriladi. G'olibona yurishlar boy 
o’ljalami qo'lga kiritish imkoniyatini tug'dirdi. Osuriya hukmdorlari Ashshur va 
Kalxu shaharlarida ulug'vor saroy va ibodatxonalar bunyod qildilar.
Er. aw . IX asr Osuriyaning iqtisodiy va harbiy-siyosiy jihatdan vaqtinchalik 
yuksalish davri bo'ldi. Shundan so'ng Osuriya uzoq vaqt olib borilgan urushlar 
natijasida zaiflashib qoldi. Er. aw . VIII asrda Osuriya iqtisodiy tushkunlikka yuz 
tutadi. Ichki ziddiyatlar, qo'zg'olon va isyonlar boshlanadi.
Ammo Ossuriyani yangidan yuksalishi er. aw . 745-727-yillarda hokimiyatni 
bosib olgan harbiy boshliq, podsho