O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogik universiteti jahon sivilizatsiya tarixi (Metodik qo’llanma) (To’ldirilgan 2-nashr) история мировой цивилизации

Tukulti-Ninurta I 
(er. aw . 1233-1197-yillar) davrida Bobil va 
Kavkaz ortiga g’olibona harbiy yurishlar uyushtiradi. Bu podsho Ashshur o’miga 
o’zi uchun yangi poytaxt Kar-Tukulti-Ninurta shahrini qurdiradi. Ammo uning 
hukmronligining so’ngi yillarida xettlar va Bobil Osuriyani u bosib olgan hududlarni 
katta qismidan mahrum qiladilar, bundan g’azablangan Ashshur zodagonlari 
Tukulti-
Ninurtani 
taxtdan tushurib o’ldiradilar.
Er. aw . XII asrda Osuriya tushkunlikni boshidan kechiradi, Bolqon qabilalari 
Frot daryosi vodiysiga kelib xett davlatini halokatga uchratdilar, keyin elamliklami 
hujumini qaytardilar.
Podsho 
Tiglatpalasalar I 
(er. aw . Ill4-l076-yillar atrofida.) 
davrida 
xalqaro vaziyat Osuriya foydasiga o’zgaradi. Bu davrda Xett podsholigi halokatga 
uchab, Misr siyosiy tarqoqlik tomon yo’l tutadi. Osuriya qulay vaziyatdan foydalanib, 
shimoliy 
Suriya va shimoliy Finikiyani, Kichik Osiyoning 
janubiy sharqiy qismini 
o’z 
ta’siri ostiga oladi. Suriyaning gullab-yashnashi er.aw. 
XII-XI asrlarda 
Arabistondan oromiy qabilalarining bostirib kelishi natijasida tugadi.
Finikiya va Suriya sivilizatsiyasi
Er.aw. 
IV ming yillik oxirida Sharqiy o’rta er dengizi qirg’ogi jamoalarida 
hunarmandchilik va dehqonchilik rivojlanadi. Dastlab shimol keyin janubda 
kulolchilik charxi va sopol kuydirish uchun maxsus o’choqlar tadbiq etila boshlandi. 
Metalldan 
kengfoydalana boshlandi, 
g’alla, zaytun daraxti va uzum etishtira 
boshlangan.
Dehqonchilik, hunarmandchilik va savdoni 
rivojlanishi er.aw. HI ming 
yillikda shahar tipidagi manzilgohlaming paydo bo’lishiga sabab bo’ladi. Ana
~ I6i -

---

shunday shaharlardan biri 
Finikiyada Bibldir. Bibl 
tosh devor bilan o’rab olingan. 
Shahar tosh to’shalgan ko’cha va tosh devorlar bilan birga ibodatxonalarga ega 
bo’lgan. Bibldan Misrga kedr yog’ochi, smola, zaytun moyi olib ketilgan. Misrda 
smoladan mumiyolashda foydalanilar edi. Misrdan Biblga 
badliy buyumlar, 
munchoqlar, alebastr va diorit ko’zalar, qimmatbaho qutichalar, tilla va kumushdan 
ziynatlangan qurollar olib kelingan. Qirg’oq shaharlarida mulkiy tabaqalanish 
natijasida ijtimoiy qatlamlami paydo bo’lishi kuchayib borgan. Taxminlarga ko’ra, 
shu davrda 
shahar-davlatlarining ilk uyushmasi paydo 
bo’ladi. 
Sekin-asta 
qirg’oqda Bibldan boshqa yana