O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi abdulla qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti

Ba’zi bir korpuskulyar nurlarning ECHU va O’IZ kattaliklari 

Zarracha nomi 

Energiyasi, MeV  ECHU, 

keV. 

mkm

-

 

O’IZ, ion. mkm

-1

 

Elektron 

0,5 

0,2 

6 

Deytron 

1,0 

54,0 

1600 

Deytron 

4,0 

19,4 

570 

 



 - zarracha 

4,0 

130,0 

3800 

 

---

 

23 

Demak,  yutilgan  nur  dozasi  sistemaga  uzatilgan  nur  energiyasining 

o‘rtacha kattaligini ifodalasa, ECHU nurning ionlash qobiliyatini aks ettiradi. 

Radiobiologiyada  ionlantiruvchi  nurlarning  biologik  effektivligini 

baholash  katta  ahamiyatiga  ega  va  shuning  uchun  radiobiologiya  amaliyotida 

nisbiy  biologik  effektivlik  tushunchasi  keng  qo‘llaniladi.  Shu  maqsadda, 

ishlatilayotgan  nur  effektining  standart  nur  effektiga  bo‘lgan  nisbatidan  iborat 

(NBE) koeffisient kiritilgan. 

K

X

D

D

NBE



 

Odatda,  standart  nur  sifatida    energiyasi  180-250  keV  rentgen  nuri 

ishlatiladi. Bunday nur suv muhitida  1 mkm masofada 100 juft ion hosil qilib, 

uning nisbiy biologik effektivligi 1 ga teng deb qabul qilingan. 

Ionlantiruvchi nurlardan himoyalanish sanitariya normalarini hisoblashda, 

tadqiqotlar asosida hisoblab topilgan NBE kattaliklaridan foydalaniladi.  

 

2.5­jadval