O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi abdulla qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti


II BOB. RADIATSIYANING ORGANIZMLARGA TA’SIRI VA ULARNI



Download 1,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/27
Sana01.01.2022
Hajmi1,17 Mb.
#287731
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   27
Bog'liq
radiatsiya

II BOB. RADIATSIYANING ORGANIZMLARGA TA’SIRI VA ULARNI 

O’LCHASH 

2.1. Radiatsiyaning  tirik  organizmlarga ta’siri 

 

 Radioaktiv  moddalarning  nurlanishi  barcha  tirik  organizmlarga  kuchli 



ta‘sir  ko‘rsatadi.  Organizm  hujayralarining  hayot  faoliyatini  izdan  chiqarish 

uchun  energiyasi  batamom  yutilganda  jismning  temperaturasini  0,001 

0

C  gina 


ko‘tara oladigan kuchsiz nurlanish kifoya ekan. 

Radioaktiv  nurlanish  ta`sirida  jonli  organizm  atom  va  molekulalarining 

ionlashuvi  ro‘y  beradi.  Bu  esa  molekulyar  bog‘lanishlarning va  turli kimyoviy 

birikmalar kimyoviy tuzilishining buzilishiga olib keladi. Hujayraning kimyoviy 

tuzilishidagi buzilish esa undagi modda almashinuvining buzilishiga va natijada 

hujayraning  halokatiga  sabab  bo‘ladi.  To‘qima  birlik  massasi  yutadigan 

energiya,  ya`ni  yutiladigan  nurlanish  dozasi  ortishi  bilan  nurning  zararlanish 

darajasi ham ortib boradi.  

 

 

 



 

 

 



 

Organizmning  nurlanish  ta`siriga  umumiy  reaksiyasi  nurlanish  dozasiga, 

nurning  turiga,  nurlanayotgan  sirtning  o‘lchamlariga,  nurlanayotgan  organning 

sezgirligiga, organizmning individual xususiyatlariga bog‘liq bo‘ladi. 

Nurlanishning organizmga ta`sirini baholashda tashqi va ichki nurlanishni 

farqlash kerak. Radiatsiyaning ba`zi turlari (alfa nurlar) tashqi nurlanishda uncha 

xavfli  bo‘lmasada,  biror  ichki  organizmda  nurlanganda  jiddiy  xavf  tug‘dirishi 

mumkin. 


Tashqi  nurlanishda  gamma  (va  rentgen)  nurlaridan  va  neytronlardan 

himoyalanishga  alohida  e`tibor  bermoq  kerak.  Chunki  bu  nurlar  katta  singish 

qobiliyatiga ega. Organizm qancha katta va murakkab bo‘lsa, nurlanish ta`sirida 

shunchalik  tez  yemiriladi.  Tez  rivojlanayotgan  organizmning  nurga  sezgiriligi 

ham  ancha  kuchli  bo‘ladi:  ko‘payayotgan  organlar  yaxshi  rivojlangan  muskul 

to‘qimasiga  nisbatan,  hayvonlarning  rivojlanayotgan  embrionni  kattasiga 




 

14 


nisbatan,  o‘sayotgan  urug‘  tinch  turganiga  nisbatan  tez  yemiriladi.  1-jadvalda 

tirik organanizmlarning radiatsiyaga chidamlilik darajalari keltirilgan. 

Yana  shuni  ta`kidlash  lozimki,  kam  dozadagi  nurlanish,  garchi  yomon 

genetik  o‘zgarishlarga  sabab  bo‘lsa  ham,  ba`zi  hollarda  o‘simliklarning 

o‘sishiga va rivojalanishiga ham olib kelishi mumkin. 

 Tirik  hujayra  –  ba‘zi  qismlari,  hatto  salgina  buzilganda  ham  o‘zining 

normal  faoliyatini  davom  ettira  olmay  qoladigan  murakkab  mexanizmdir. 

Intensivligi  juda oz bo‘lgan nurlanishlar hujayraga  jiddiy  shikast  yetkazishi va 

xavfli kasallik (nur kasalligi)ni keltirirb chiqarishi mumkin.  

2.1-jadval 




Download 1,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   27




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish