O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus vazirligi samarqand davlat universeteti

16.4. Valyuta bozori va valyuta kursini belgilovchi omillar 
 
Valyuta bozori
- bu valyuta operatsiyalari amalga oshiriladigan 
bozor, ya'ni ma'lum bir nominal kurs bo‗yicha bir mamlakat valyutasini 
boshqa mamlakat valyutasiga almashtirish. 

---

208 
Valyuta kursi - 
bir mamlakat pul birligining boshqa 
mamlakatlarning pul birliklarida ifodalangan narxi; ularning xarid 
qobiliyati va boshqa bir qator omillar (to‗lov balansining holati, 
inflyatsiya 
darajasi, 
qisqa 
muddatli 
kapitalning 
davlatlararo 
migratsiyasi) bilan belgilanadigan turli mamlakatlarning pul birliklari 
o‗rtasidagi nisbat. 
Valyuta kursini o‗rnatish 
kotirovkalash
deb ataladi. U to‗g‗ri va 
teskari kotirovkalashga ajratiladi. Agar xorijiy valyuta birligining bahosi 
milliy valyutada ko‗rsatilsa, bunga to‗g‗ri kotirovkalash deb ataladi. 
Masalan, 1 AQSh dollari 1600 so‗mga teng. Teskari kotirovkalashda 
milliy valyutaning bir birligiga to‗g‗ri keladigan xorijiy valyutaning 
miqdori o‗rnatiladi. 
Dunyoning ko‗p mamlakatlarida, shu jumladan, O‗zbekistonda 
ham to‗g‗ri kotirovkalash qabul qilingan.
Turli pul birliklari uchun valyuta kurslarini o‗rnatish jarayonida 
bozor kuchlarining ta‘sir etish darajasi bir xil emas. Bu ta‘sir kuchiga 
bog‗liq holda valyuta kurslarini qabul qilishning bir-biridan farq 
qiluvchi ikki varianti mavjud. 
1. Talab va taklifga asosan aniqlanadigan egiluvchan yoki erkin 
suzib yuruvchi valyuta kursi tizimi. 
2. Davlat aralashuvi asosida aniqlanadigan qat‘iy belgilangan 
valyuta kursi tizimi. 
Erkin suzib yuruvchi valyuta
kurslari talab va taklif asosida 
aniqlanadi. Masalan, bir o‗zbek so‗mining AQSh dollariga almashishini 
qarab chiqamiz. Milliy valyuta kursining pasayishi natijasida dollarga 
talab kamayadi va taklif esa oshadi.