O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’limvazirligi farg’ona politexnika instituti «elektr texnikasi, elektr mexanikasi va elektr texnologiyalari»

11-maruza Gistrezis motorining tuzilishi va ishlash printsipi
Reja:
1.Gisterezisli dvigatellar.
2. Magnit kechikish.
3. Massiv rotorli mashinalar.

Gisterezisli dvigatellarninng ishlash prinspi gisterezis momentining ta’siriga asoslangan bo’lib. 11.1 a-rasmda doyimiy magnintning ikkita qutibi (stator maydoni) orasida joylashgan magnit qattiq materialdan tayyorlangan silindr (rotor) ko’rsatilgan.Tashqi magnit maydon ta’sirida rotor magnitlanadi. Doyimiy magnitning shimoliy tomonida janubiy qutb tortilib turibti, doyimiy magnitnig janubiy qutibiga rotorning shimoliy qutibi tortilib turibti. Rotorning yuza qismiga radial yo’nalgan Fm kuchlar ta’sir ko’rsatadi. Agar doyimiy magnitning qutblarini rotor atrofida aylantirsak, magnit kechikish (gisterezis) xodisasiga asosan rotorning bir qismi magnit maydonning aylanish yo’nalishi o’zgarishi bilan bir vaqtta qayta magnitlanmaydi va rotor maydoni va tashqi maydon o’qlari orasida γburchak paydo bo’ladi.

F_m kuchlari rotorga ta’sir ko’rsatadi xamda o’zining yo’nalishini γ burchakga o’zgartiradi, ushbu kuchlarning tangensial tashkil etuvchisi F_t gisterezis momenti M_g ni xosil qiladi (11.1 b-rasm).
Magnit kechikish xodisasi shuni bildiradiki, elementar magnitni bildiruvchi ferromagnit materialning zarralari (tashqi magnit maydonga joylashtirilgan) tashqi magnit maydonning yo’nalishiga mos ravishda yo’nalish olishga xarakat qiladi. Agar tashqi maydon o’zining yo’nalishini o’zgartirsa, elementar zarralar o’zining yo’nalishini o’zgartiradi. Ammo magnit –qattiq materiallarda elementar zarralarning o’z yonalishini o’zgartirishi ichki kuch molekuyar ishqalanishga olib keladi. Ushbu zarralarning yo’nalishini o’zgartirish uchun ma’lum miqdorda MYK kerak bo’ladi, shuning oqibatida rotorning qayta magnitlanishi tufayli tashqi maydon yo’nalishi o’zgarishidan bir muncha orqada qoladi. Bu orqada qolish (magnit kechikish) Ф₂ rotorning magnit oqimi vektori va Ф₁ stator magnit oqimi vektorlari orasidagi gisterezis o’g’ish burchagi γ bilan xarakterlanadi, (11.1, crasm). Ushbu burchak rotor materialining magnit xususiyatlariga bog’liq.