O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’limi vazirligi muqimiy nomidagi qo‘qon davlat pedagogika instituti san’at fakulteti

I.2. Ta’lim tizimida texnologiya darslarining ahamiyati va mohiyati

Davlat ta’lim standartida umumiy o’rta ta’lim maktablarida texnologiya ta’limi va kasb tanlashga yo’naltirishning tayanch mazmuni hamda maktabni bitirgan o’quvchilarning mehnat va kasb tanlashga tayyorgarlik darajasining me’yorlari ifodalanadi.

Ushbu standart umumiy o’rta ta’lim maktablari uchun texnologiya fanidan o’quv dasturi, darslik qo’llanma va boshqa rasmiy me’yoriy materiallarni ishlab chiqish o’quv tarbiya jarayonini tashkil etish, shuning bilan birga tadqiqotlar olib borish uchun asos sifatida xizmat qiladigan me’yoriy hujjat hisoblanadi[4] [5].
Yillar o’tib borgani sayin umumiy o’rta ta’limning maqsadlari o’zgardi, yangi ta’lim konsepsiyalari, o’quv rejalari standartlari yaratildi. Ta’lim mazmunini bayon qilish, ayrim o’quv fanlari orqali emas, balki yangicha integratsiyalashgan ta’lim asosida yondashishni ko’zda tutmoqda. Maktab o’quv rejasidagi o’rganiladigan fanlar sonining ortishi, ayrim predmetlar, jumladan, biologiya, geografiya, kimyo kabi tabiiy fanlarni o’rganishga ajratilgan vaqtning qisqarishiga olib keldi. Bu o’z navbatida tabiiy va imiy bilimlarni o’quvchilar ongiga fanlararo integratsiyadan foydalangan holda singdirishdan iborat ekanligini ko’rsatadi. Integratsiyani faqat turli predmetlardan o’rganiladigan bilimlarning o’zaro bog’lanishi deb tushunmay, balki o’qitish texnologiyalari, metodlari shakllarining ham integratsiyasi sifatida tushunish lozim. Ularni to’g’ri amalga oshirish ta’lim samaradorligini ta’minlaydi.
Texnologiya darslari maktabda eng uzoq vaqt o’tiladigan o’quv fanlaridan biri hisoblanadi. Texnologiyaning 3ta yo’nalishi mavjud bo’lib, bular (1.2.chizma)
Yaqin yillargacha bu fan mehnat ta’limi deb yuritilar edi. Ta’lim sohasiga ba’zi o’zgartirishlar kiritilgani sababli bu fan “Texnologiya” deb yuritila boshlandi.
Texnologiya ( yunoncha “techne” – san’at, mohirlik, hunar va “logos” – fan, ta’lim)birikmasidan hosil bo’lgan. Texnologiya atamasi dastlab ishlab chiqarish sohasida qo’llanilgan bo’lib, unga materiallarga, yarim tayyor mahsulotlarga ishlov berish ularning tarkibini, xususiyatlarini, ko’rinishini, tayyorlanishini, qo’llanish sohasini o’zgartirish yo’llari haqidagi fan sifatida qaralgan. Texnologiya atamasiga yana quyidagicha berilgan ta’riflar mavjud.

• 
  ishlab chiqarish jarayonida ashyolar, materiallar yarim tayyor ashyolarni qayta ishlash, tayyorlash xolati, xususiyati, shaklini o’zgartirish metodlar yig’indisi (Siyosiy lug’at, 1989);
  
• 
  fan sifatida texnologiyaning vazifasi har tomonlama samarali va tejamli ishlab chiqarish jarayonlarini aniqlash va amaliyotda undan foydalanish maqsadida fizika, kimyo, mexanika va boshqa qonuniyatlarni bajarish (Qomusiy lug’atdan);
  
• 
  yakunida o’yilgan maqsadga erishish va faoliyat obyektini o’zgartirishiga imkon beruvchi faoliyat (N. S. Stefanov);
  
• 
  ishlov berish, vaziyatni o’zgartirish san’ati, mahorati, qobiliyati hamda metodlari yig’indisi (V. M. Shemel);
  
• 
  faoliyatni tashkil etish qoidasi va uni amalga oshirish vositasi (V. V. Guzel)[10].
  

Texnologiya fani darslarini o’qitishdan oldinga qo’yilgan asosiy ish o’quvchilarning jismoniy tomondan to’g’ri rivojlanishini ta’minlash, ijodiy qobiliyatlarni o’stirish va amaliy ish bajarish ko’nikmalarini tarkib topdirishdir. Bundan quyidagi maqsad va vazifalari kelib chiqadi