Bayon turlari

BAYON TURLARI

Bayon ijodiy xarakterdagi yozma ishlarning asosiy turlaridan bo’lib, o’quvchining matn mazmunini o’z so’zi bilan yozma ravishta qayta bayon etishdan iborat ijodiy ishidir.

Bayon uchun turli badiiy asarlar, publitsistik , ilmiy va ilmiy-ommabop materiallar tanlab olinadi hamda uning mazmuni, tuzilishi, turli obrazli, tushunarli bo’lishi, o’quvchining bilim doirasiga mos bo’lishi aktualligi hisobga olinadi.

Matn ham, rivoyat ham, tasvir ham dialogik xarakterda bo’lishi mumkin. Eng qulayi hikoya bo’lib, matn sujetli bo’lishi, epizodlar ko’p emasligi xotirada saqlanishiga yorda beradi.

Bayonning quyidagi turlari mavjud:=

• Ta’limiy bayon
• Yozma bayon
• Nazorat bayoni

Og’zaki bayonning asosiy maqsadi-matn mazmunini puxta o’zlashtirish va og’zaki nutqni hamda yozma nutqni o’stirishga zamin yaratishdan iborat

Ta’limiy bayon

• Mashq qilish davomida talabalar zarur bo’lgan badiy matnlar, darsliklar va lug’atlardan foydalanadilar, reja tuzshni amaliy o‘rganadilar,natijada ularning bog’lanishli yozma nutq tuzish malakasi oshib boradi.

Qo’shimcha topshiriqli bayon

• Nutq o’stirishning asosiy vositalaridan biri bo’lgan bu bayon turi badiiy matn misolida grammatik qoidani ongli o’zlashtirish va olingan bilimni musthkamlsh hamda amaliyotga taqbiq etishga yordam beradi. Matn asosida grammatik topshiriqlar turlicha bo’lishi mumkin.masalan:

Qisqartirlgan bayon

• Bu tur to’liq bayonga nisbatan murakkabroq. Bunda matnagi eng muhim masalalar ikkinchi darajali masalalardan ajratib olinib, badiy asarning ‘ziga ox xususiyati saqlangan holda asar sujeti qisqartirilib umimlashtirilgan tarzda yoziladi.

Saylanma bayon

• Saylanma bayonda ,matnning mazmuni to’liq bayon etilmay balki berilgan mavzu yuzasidangina material saylab olinadi. Matnni o’qish jarayonida mavzuga aloqador materiallaga alohida e’tibor berish talab etiladi
• Hajmi kengroq matn olinib uni o’qish jayonida mavzuga aloqador materiallarga ayrim belgilar qo’yish mumkin.

Ijodiy bayon

• Bunda matn hajmi kengaytiradi. Matn mazmuniga munosabat bildiriladi munozarali masalalar bo’yicha shaxsiy fikr- mulohazalar ham bayon etiladi bayon yanada murakkablashtirilganda biror asar yuzasidan berilgan taqrizlar o’qilgach, asar hadagi tanqidiy fikrlar va berilgan baho tahlil qilinadi .

E’tiboringiz uchun rahmat