O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Z. M. Bobur nomidagi Andijon Davlat universiteti z z o

4.
Хromosomalar reduplikatsiyasi 
Хromosomalarning ikkilanishi asosida DNK avtosintezi yotadi. Bir vaqtni ichida 
oqsil sintezi ham bo’lgani uchun, uni xromosomalar reduplikatsiyasi deb aytish mumkin. 
Хromosomalar reduplikatsiyasini analizi uchun radiaktiv indiqator nishonlangan 
vodorod atomi tritiy tutuvchi timidin keng kulllanilmoqda. 
Тimidin DNK molekulasida buluvchi maxsus azotli asos timinni utmishdoshidir. 
Nishonli atom tritiyga ega bo’lgan timidin timinga aylanib yangi sintezlangan DNK 
tarkibiga birikadi. Radioaktiv belgiga qarab yangi sintezlangan DNK va xromosomaning 
takdirini kuzatish mumkin. Bunday tekshirishlar avtoradiografiya metodi bilan 
o’tkaziladi. Radioaktivlik maxsus fotoplyonkalarga ko’chiriladi, preparatlarda esa bir 
vaqtni ichida belgini ham, xromosomani ham ko’rish mumkin. 
Тeylorning birinchi tajribalari (1957) bu xaqda aniq natijalar berdi. Reduplikatsiya 
o’tgan hamma xromosomalar belgili bo’lib qolgan. Har bir ikkilangan xromosoma ham 
eski, ham yangi sintezlangan DNK ni o’zida to’tadi. Avval nishonlangan xromosomalar 
radioaktiv timidinsiz muxitda bo’linganda, ham nishonli ham nishonsiz xromosomalar 
hosil bo’ladi. Bu tajribalarni ko’rsatishicha har bir xromosoma ikkita subbirlik-
poluxromatidalarni o’zida to’tadi.
Ikkala ipni har biri o’zini yonida, keyinchalik xromosomaga aylanadigan yangi 
ipni hosil qiladi. Har bir xromosoma esa bitta eski poluxromatiddan va bitta yangi 
sintezlangan nishonli DNK tutuvchi poluxromatidadan iborat. Shuning uchun birinchi 
mitozda (nishonli timidin kirititilganda) Ikkala xromosoma nishonli bo’ladi. 
Keyingi bo’linishda har bir poluxromatida DNK ni yangidan sintezlaydi, ammo bu 
nishonsiz bo’ladi. Ikkita yangi xromosomadan faqat bittadan poluxromatida nishonli 
bo’ladi. Nishonning bunday tarqalishi polukonservativ tarqalish deyiladi.