O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Z. M. Bobur nomidagi Andijon Davlat universiteti z z o

 
3.
Kariotipning o’zgarishi 
Хujaraylarni normal xromosoma noborinin o’zgarishi xromosomalar va 
strukturalarini o’zgarishi bilan bog’lik. Хromosomalarning sonini o’zgarishiga 

---

 
45 
poliploidiya va aneuploidiyalar kiradi. Poliploidiyada xromosomalar soni gaploiddagiga 
nisbatan karrali nisbatda o’zgaradi. Natijada, odatdagi diploid (2n) hujayra urnida 
triploid (3n), tetraploid (4n), oktoploid (8n) hujayralar hosil bo’ladi. Odamlarda diploid 
hujayra 46 xromomsomalar, triploidlarda esa 69 xromosoma bo’ladi.
Poliplodiya simliklar dunyosida keng tarqalgan. Ko’pchilik turlar xromosomalar 
sonininig karrali ikkilanish natijasida hosil bo’ladi.
Poliploidiyani eksperimental yo’l bilan hosil qilish juda oson. Buning uchun 
hujayra bo’linmayotganda alkoloid - kolxitsin ta’sir ettiriladi. Bunda mitotik apparat 
buziladi, ikkilangan xromosomalar qutblarga tortila olmay o’rtada qoladi. Kolxitsinning 
ta’siri tuxtatilgandan so’ng xromosomalar umumiy yadroni hosil qiladi. Bunday 
xromosomalar soni 2 marta ko’p bo’ladi. Bunday yo’l bilan olingan poliploidiyalar 
seleksiyada keng ishlatiladi. Bizda triploid shakarqamish, tetraploid bug’doy keng 
tarqalgan.
Apeuploidiyada xromosomolarning sonini ortishi yoki kamayishi gaploidga 
nisbatan karrali nisbatda bo’lmaydi. Bunday organizmlar kam hayotiy bo’ladi. 
Anleuploid hujayralar ko’p hujayrali organizmlarda hujayraning bo’linishini normal 
bo’lmaganidan doimo hosil bo’lib turadi. Ular tezda o’ladi.