O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Mukimov

 
 
 
 
 
124-rasm. Grechixalarda valsedeka stanogiga ishchi organlarni o‘rnatish: 
a) grechixa; b) tariq: 1-val; 2-deka. v) ikki dekali valsedeka stanogi. 
 
Deka valning yonboshiga yoki pastki chorak qismiga o‘rnatiladi. 
Bunda  ishchi  zona  pona  shaklida  bo‘lib,  oralig‘i  esa  material  qabul 
qiladigan qismidan chiqariladigan qismiga tomon torayib boradi. 
 
 
8.12. Yormalarni sayqallash va jilo berish texnologiyasi 
 
Yormalarni sayqallash jarayonining maqsadi, ularning inson orga-
nizmida tez hazm bo‘lish xususiyati va iste’mol qimmatini oshirishdir. 
Mag‘iz  yuzasiga  abraziv  yuzali  ishchi  organlar  ta’siri  ostida  sayqal 
beriladi. 
Sayqallash jarayonida oqlangan don yoki oqlanmagan mayda donlar 
yuzasidagi  meva,  urug‘  qobiqlari,  qisman  aleyron  qatlam  va  murtaklari 
ajratib olinadi. Suli donidan esa tuklari ham tozalanadi. 
Nomerli yormalar tayyorlashda mayda don zarrachalariga sharsi-
mon  shakl  beriladi.  Yormalar  yuzasidagi  qobiqlarni  ajratib  olish 

---

281 
natijasida,  uning  inson  organizmida  yaxshi  hazm  bo‘lish  xususiyati 
ortadi. Murtak ajratilganda esa yormada yog‘ moddasi kamayib, u uzoq 
saqlanganda taxir mazaga ega bo‘lishining oldi olinadi. 
Don mag‘ziga qancha ko‘p ishlov berilsa, undagi kul moddasi va 
kletchatka shuncha kamayadi. 
Don meva, urug‘ qobiqlari va aleyron qatlamlarini ajratish natijasida 
olingan yormadan taom tayyorlanganda endospermga nam tez singib, uni 
pishirish vaqti qisqaradi, tayyor taomning sifati  ortadi. 
Suli  mag‘ziga  ishlov  berishda,  uning  ustki  qatlamidagi  tuklarni 
tozalab tashlash talab etiladi, chunki u yormaga yoqimsiz ta’m beradi. 
Bundan  tashqari,  u  kletchatka  bo‘lib,  inson  organizmida  hazm 
bo‘lmaydi, shuning uchun, oqlangandan so‘ng uning ustki qatlamidagi, 
meva,  urug‘  qobiqlari  va  murtak  ajratib  tashlanadi.  Sayqallangan  suli 
yormasining mag‘zi silliq va tiniq rangli bo‘ladi. 
Guruch yormasi endospermiga rang  berish uchun u meva, urug‘ 
qobiqlari va aleyron qatlamlardan tozalanadi. 
Sayqallangan  guruch  yormasi  oq  rangli,  biroz  kepak  bilan 
qoplangan, g‘adir-budur yuzaga ega bo‘ladi. 
Yorma  ishlab  chiqarishda  ikki  xil  sayqallash  jarayoni  amalga 
oshirilada: 
– butun mag‘izni sayqallash; 
– nomerli sayqallangan yormalar ishlab chiqarishda arpa, bug‘doy, 
makkajo‘xori donlarining maydalangan mag‘izlarini silliqlash va ularga 
yumaloq shakl berish .