О`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

tarixiy 
nodir buyumlarning fan uchun katta ahamiyatga 
ega ekanini tushungani holda, fan uchun to umrining oxirigacha tinmay xizmat qilishi rus 
sharqshunosligi faoliyatining samarasi bo`lib, bu rus sharqshunosligi uchun ham, mahalliy 
tarixchilik uchun ham yangilik va foydali ish edi.
O`rta Osiyo, shu jumladan Qo`qon xonligi, Namangan va Toshkentda yashagan, o`zbek 
xalqining tarixi, tilini va urf-odatlarini o`rganishda Vladimir Petrovich Nalivkinning (1852—
1918) ham qo`shgan hissasi kattadir.
Uning ilmiy faoliyati O`rta Osiyo xalqlari tarixi, tilini va etnografiyasini o`rganishdan 
boshlandi. U rafiqasi M. V. Nalivkina bilan xdmkorlikda «Farg`ona mahalliy aholisi ayollarining 
turmushi haqida ocherk» degan kitob yozdi. V. P. Nalivkin rus olimlari ichida birinchi bo`lib, 
mahalliy tillarni urganib, mahalliy tarixchilar qo`lyozma asarlarini o`
rgangan 
va shular asosida 
«Qo`qon xonligining qisqacha 
tarixi» 
va «Ruscha-sartcha va sartcha-ruscha lug`at» hamda 
«Intihob ut-tavorix mamlakati Rusiya» («Rossiyaning qisqacha tarixi») kitoblarini va 40 dan 
ortiq ilmiy agarlar, maqolalar yozgan. Mahalliy xalq tilini juda mukammal bilganligi sababli uni 
erli xalqlar Jahongir to`ra deb ataganlar, u ham bir necha asarini Jahongir to`ra nomi bilan chop 
etgan.
Uning 1885 yilda Jahongir to`ra nomi bilan yozilgan' «Intihob ut-tavorix mamlakati 
Rusiya» nomli asari buning yorqin dalilidir. Muallifning «Bu faqir... zaboni nochor va suxoni 
ojiz birlan tavorix kitoblari 
tahriridagi 
voqealarni intihob 
aylab ko`p
tafsili 
keltirmay ijmoli 
birla muxtasar 
bayonini 
qilardiki, Rusiya mamlakatining paydo va 
bino bo`lganidan 
to oxir 
zamonigacha mazkur viloyat ichra o`tgan hodisa va voqeliklarni tasnif qilg`ay”,— deyishidan 
ma`lumki, u o`z asarini ko`p adabiyotlardan foydalangan holda yozgan. Bu asarning erli aholini 
Rossiyaning o`tmish tarixi bilan tanishtirish maqsadida o`zbek tilida yozilishi o`z davri uchun 
juda katta ahamiyatga ega bo`lgan bir hodisa edi.
SHunday qilib, XX asrning 20- yillariga qadar olimlar va turkshunos havaskorlarning 
kuchlari bilan Ozbekiston o`lkasini o`rganishga doir anchagina materiallar to`plangan. Biroq 
bularning orasida uzuq-yuluq va tasodifiy materiallar anchagina bo`lib, keng, ilmiy asosda 
umumlashtirilmagan edi.
O`rta Osiyo, shu jumladan, O`zbekiston tarixini ilmiy asosda o`rganish faqat asrimiz 
boshlarida va undan keyingi yillarda samarali va fidokorona ish olib borish natijasida yaratildi va 
u yanada chuqurlashtirildi.