O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
3.5. REAKTIV SINXRON DVIGATELLAR 
 
Reaktiv sinxron dvigatellar rotoriningbo‗ylama va ko‗ndalang o‗qlari 
bo‗yicha magnit o‗tkazuvchanligi har xil bo‗ladigan konstruksiyaga ega bo‗lishi 
kerak. Bunday dvigatelning qutblarida qo‗zg‗atish chulg‗ami bo‗lmaydi. Mashina 
normal ishlaganda asosiy magnit oqim faqat stator chulg‗amining aylanma MYK 
tomonidan hosil qilinadi. Magnit oqim bunday mashinalarda qarshiligi kam 
bo‗lgan yo‗l bilan tutashadi va qutblarning bo‗ylama o‗qi bo‗yicha o‗tib 
aylantiruvchi momentni hosil qiladi (3.5,
a
-rasm). 
Bu moment
reaktiv sinxron 
dvigatelda bo‗ylama va ko‗ndalang o‗qlari bo‗yicha magnit o‗tkazuvchanlik har xil 
bo‗lgani sababli byjudga kelganligidan, uni 
reaktiv moment 
deyiladi.
Ma‘lumki, katta quvvatli sinxron dvigatellarning reaktiv momentini 
hisoblashda yakor chulg‗amining aktiv qarshiligini 
r
a

0
deb, quyidagi formula 
bilan aniqlanardi: 


2
sin
)
1
1
(
2
1
2
1
1
d
q
P
x
x
U
m
M



(3.6) 
Lekin, avtomatika qurilmalarida ishlatiladigan sinxron reaktiv dvigatellar kam 
quvvatli, demak, ularning yakor chulg‗ami aktiv qarshiligi 
r
a
katta quvvatli 
mashinalarnikiga nisbatan katta qiymatga ega bo‗lganligidan, u reaktiv momentga 

---

150 
ta‘sir qiladi, shuning uchun uni hisobga olish zarur bo‗ladi (3.5.1-rasm). 
Buholdareaktivmomentquyidagiformulabilananiqlanadi:
[
] [( 
( 
)
]
(3.7) 
3.5-rasm. 
To‗rt qutbli ishga tushirish (dempfer) chulg‗amli ayon qutbli sinxron reaktiv 
dvigatelning odatdagi magnit o‗tkazgich konstruksiyasi (