O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

3.7-rasm. 
Kam quvvatli reaktiv 
sinxron dvigatelning aktiv va 
induktiv qarshiliklari nisbati r
a
/x
d 
ning har xil qiymatidagi burchak 
xarakteristikalari 
Burchak 

45

bo‗lganda moment o‗zining maksimum qiymatiga erishadi. 
Reaktiv dvigatelning energetik ko‗rsatkichlari 
(

, cos

) kichikligi uning 
kamchiligidir. FIK ning kichik bo‗lishiga sabab, yakor chulg‗amidagi elektr 
isroflarining katta bo‗lishidandir. Quvvat koeffitsientining kichik bo‗lishi esa, 
magnit maydon hosil qiluvchi magnitlovchi tokning katta bo‗lishidir. Reaktiv 
dvigatellar 50 W dan 100 W gacha mo‗ljallab ishlab chiqariladi. Ular avtomatik 
qurilmalarda va boshqa ayrim sohalarda ishlatiladi. Konstruksiyasi oddiy, 
o‗zgarmas tok manbasiga ehtiyojning bo‗lmasligi va tannarxining kamligi reaktiv 
sinxron dvigatelning 
afzalligi
hisoblanadi. 
3.6
 
. INDUKTORLI GENERATORLAR 
 
Induktorli generatorlar sinxron generatorning ko‗rinishlaridanbirihisoblanib, 
juda katta chastotali EYK ga ega bo‗ladi. YUqori chastota (1000

10000 Hz) 
xo‗jalik turlarining ko‗pgina sohalarida, shuningdek, induksion qizdirishda, 
metallarni elektr yoyi bilan eritishda, elektr payvandlashda, detallarni yuqori 
chastotali elektr energiya bilan qizdirib ishlov berishda, yuqori tezlikli elektr 
yuritmalarida va boshqalarda ishlatiladi.
An‘anaviy sinxron generatorning yakor chulg‗amida hosil bo‗ladigan EYK 
ning chastotasi 
f =pn/60
bilan aniqlanadi. Chastota 
f
ni, aylanish chastota 
n
ni 
oshirish hisobiga ko‗paytirish mumkin, lekin uni rotorning mexanik mustahkamligi 
cheklab qo‗yadi. Juft qutblar sonini ko‗paytirib, chastotani oshirishda esa qutb 
bo‗linmasining o‗lchamlari o‗zgaradi. Shuning uchun an‘anaviy konstruksiyali 

---

153 
sinxron generatorlar 
f

400 Hz bo‗lgan chas-totalarda ishlab chiqariladi. Yuqori 
(
f

400 Hz) chastotalarni olish uchun esa 
induktorli generatorlar
ishlatiladi.
Induktorli 
generatorlar 
katta 
quvvatli 
sinxron 
generatorlar 
uchunqo‗zg‗atgichbo‗lib ham xizmat qiladi. Masalan, quvvati 2700 kV

A bo‗lgan
uch fazali kontaktsiz induktorli generator (3.8, 
a
-rasm) katta quvvatli TВВ seriyali 
turbogeneratorlarning qo‗zg‗atgichi sifatida qo‗llaniladi. Bugenerator ishlab 
chiqargan katta chastotali EYK to‗g‗rilagich orqalio‗zgarmasgaaylantirilib 
turbogeneratorning qo‗zg‗atish chulg‗amiga beriladi.
3.8-rasm. 
Katta quvvatli TВВ seriyali turbogeneratorning qo‗zg‗atgichi sifatida ishlatiladigan 
quvvati 2700 kV

A bo‗lgan uch fazali kontaktsiz yuqori chastotali induktorli generator (