O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

3.10-rasm. 
Bir xil qutbli induktorli mashina: 1- qo‘zg‘atish chulg‘ami; 2- rotor vtulkasi; 3- 
rotor magnit o‘zagi; 4- statorchulg‘ami; 5- stator magnit o‘zagi; 6- qo‘zg‘atish chulg‘ami magnit 
oqimi; 7- podshipnik qalqoni; 8- Yakor chulg‘ami-1; 9- yakor chulg‘ami-2 
Magnit induksiya o‗zgarmas va o‗zgaruvchan tashkil etuvchilardan iborat 
bo‗ladi. Uning o‗zgaruvchan tashkil etuvchisi B

 
yakor chulg‗amlarida EYK ni 
hosil qiladi. Bu EYK ning davri rotorning tish bo‗linmasi bo‗yicha buri-lishga 
bog‗liq bo‗lib, chastotasiquyidagicha topiladi: 
f
1

Z
2
 n

 60
. (3.9) 
3.11-rasm. 
Har xilqutbli induktorli mashina: 1- stator chulg‘ami; 2- qo‘zg‘atish chulg‘ami; 
I,II,III,IV- stator va rotor tishlari to‘g‘ri keladigan magnit zonalar 
Uch fazali induktorli generatorda yakor chulg‗amining har qaysi faza-siga 
stator qutblarining bitta jufti to‗g‗ri keladi. Qo‗zg‗atish chulg‗ami ikki qutbli 

---

156 
magnit maydonni hosil qiladi, ya‘ni bu chulg‗am paydo qilgan har qaysi qutb 
statorning uchta qutbidan tashkil topgan (uch qismga bo‗lingan). Stator qo‗shni 
qutblarining tishlari rotor tishlariga nisbatan 1/6 tish bo‗-linmasiga siljigan, 
shuning uchun rotor 1/6 tish bo‗linmasiga burilganda magnit oqimning maksimumi 
bitta qutbdan boshqasiga ko‗chadi. Rotor ay-langanda yakor chulg‗amining har 
bitta fazasida bir fazali mashinadagi kabi chastotasi 
f
1
= Z
2 
n
/60 (bunda z
2
– rotor 
tishlarining soni) bo‗lgan EYK: 
 E = 4,44 f
1
w
a
k
ch.a
Ф

max
, (3.10) 
hosil bo‗ladi, lekin qo‗shni fazalarning EYK vaqt bo‗yicha 120

ga siljigan 
bo‗ladi. (3.10) da Ф
(

)max
= 0,5 (Ф
(

)max
– Ф
(

)min
)
– bitta qutb magnit oqimining 
o‗zgaruvchan tashkil etuvchisi.