O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

O‘zagi qo‘zg‘aluvchi transformatorlar
. Kuchlanishni silliq o‗zgartiruvchi 
transformatorlarga chulg‗ami va magnit o‗zagi qo‗zg‗aluvchi transformatorlar xam 
kiradi. 1.17-rasmda, birlamchi chulg‗ami parallel ulangan ikkita bo‗lgan 1 va 
ikkilamchi chulg‗ami qo‗zg‗aluvchan magnit o‗zakka joylashtirilgan 2 
transformator ko‗rsatilgan. 1.17, a-rasmda ko‗rsatilgandek, magnit o‗zakni past 

---

36 
xolatida, 
2
chulg‗amdagi oqim ilashimligi silliq o‗zgaradi, buning oqibatida 
ikkilamchi chulg‗am kuchlanishi 
+U
2
dan 
–U
2
gacha o‗zgartiriladi. 
1.17-rasm. 
Magnitlovchi shuntli bir fazali transformator 
1.17 - rasmda birlamchi va ikkilamchi chulg‗amlari bitta magnit o‗zakka 
joylashtirilgan va magnit o‗zaklar orasida elektrotexnik po‗lat plastinkalardan 
tayyorlangan, magnit shunti mavjud ikki chulg‗amli bir fazali transformator 
keltirilgan. Bunday konstruksiyali transformatorlarda chulg‗amlar orasida 
pasaygan elektromagnit aloqaga va katta sochilma magnit oqimiga ega. Foydali 
Ф
s
magnit oqimi chetki magnit o‗zaklarda tutashadi. Agar kichik magnitlovchi tokni 
xisobga olmasak, 
I
1
va 
I
2
toklari faza jixatdan qarshi hamda sochilma Ф
1δ
va 
Ф
2δ 
magnit oqimlarini xosil qiladi va magnit shunt orqali tutashadi. Sochilma 
qarshiliklar 
jx
1
I
1
va 
jx
2
I
2
kattaligi evaziga va katta sochilma magnit oqimi evaziga 
ikkilamchi chulg‗am kuchlanishi sezilaarli darajada kamayadi. 
Magnit shunt, o‗zgarmas tok bilan ta‘minlanuvchi va xar biri aloxida magnit 
o‗zakka joylashtirilgan ikki qismli chulg‗amga ega. Ushbu yarim chulg‗amlar 
shunday ulanganki, ular xosil qilgan magnit oqimi shunt chegaralarida tutashadi. 
O‗zgarmas tok qancha ko‗p bo‗lsa, magnit shuncha ko‗p bo‗ladi va shunt 

---

37 
shunchalik kuchli to‗yinadi, oqibatda 
Ф
1δ
va 
Ф
2δ
-kamayadi. Bu esa U
2
kuchlanishnining ko‗payishiga olib keladi. Shunday qilib, o‗zgarmas tokini 
rostlash yo‗li bilan, 
U
2
 
qiymatini rostlash mumkin. Ikkilamchi chulg‗amning bir 
qismini birlamchi chulg‗am joylashgan magnit o‗zakka joylashtirish mumkin. Bu 
esa elektromagnit aloqaning kuchayishiga, sochilma magnit oqimining 
kamayishiga va kuchlanish 
U
2
ni rostlash diapazonining kamayishiga olib keladi
.
. 
Shuning uchun 
U
2
kuchlanishini rostlash diapozoni ikkilamchi chulg‗am o‗ramlari 
ikki magnit o‗zak orasida taqsimlanishi bilan aniqlanadi.