O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

1.12-rasm
. Kuchlanishi 35 kV bo‗lgan tarmoqqa mo‗ljallangan NOM-35 tipli kuchlanish 
transformatorini tarmoqqa ulash sxemasi (a) va uning tashqi ko‗rinishi (b):1– korpus; 2– yuqori 
kuchlanishli tarmoqdan ulanadigan sim uchun qisqich; 3– o‗tish izolyatorining kengaytirgichi; 
4– moy ko‗rsatkich; 5– zaminlash uchun bolt; 6– moyni to‗kish uchun tiqinli teshik; 7– 
ikkilamchi chulg‗am uchlari chiqarilgan izolyatsion taxtachaning qopqog‗i va 8– o‗lchash 
asboblariga sim ulash uchun shtutser (uchlariga rezba ochilgan biriktiruvchi qism); KT – 
kuchlanish transformatori

---

30 
Salt ishlash toki (kam yuklama toki), transformatorda kuchlanish 
pasayishiga olib keladi va 1.13-rasmdagi vector diagrammasidagi 
U
1
va 
U
2
kuchlanishlar orasida faza siljishiga olibkeladi. Ushbu sababga ko‗ra o‗lchashda 
ayrim xatoliklar vjudga keladi. 
Kuchlanish transformatorining xatoligi birlamchi (
U1
) vaikkilamchi (
U
2
) 
chulg‗am kuchlanish vektorlari orasidagi siljish fazasiga bog‗liq holda o‗zgaradi. 
Ko‗chirilmaydigan (statsionar) kuchlanish transformatorlarini uchta (0,5; 1 va 3), 
laboratoriya kuchlanish transformatorlarini esa 4 ta (0,05; 0,1; 0,2; va 0,5) aniqlik 
klassga bo‗ladilar. 
Kuchlanish transformatorlarida ikki xil turdagi xatolik mavjud: 
a) kuchlanishning nisbiy xatoligi 
b) burchak xatolik, uning kattaligi sifatida 
̇
va 
̇
vektorlar orasidagi 
burchak qabul qilinadi. Burchak xatolik vattmetrlar, xisoblagichlar, fazometrlar va 
boshqa priborlarning o‗lchash natijalariga ta‘sir ko‗rsatadi. Burchak xatolik 
qoniqarli deb xisoblanadi agarda 
̇
vektori
̇
vektoridan oldinda kelsa. 
Sanoatda ishlab chiqarilayotgan kuchlanish transformatorlari, birlamchi 
chulg‗amga berilayotgan kuchlanish 80-120 % oralig‗ida o‗zgarganda aniqlik 
sinfini saqlab qoladi. 
Kuchlanish trasformatorining 
γ
u
va 
δ
u
xatoliklarini kamaytirish maqsadida, 
transformator chulg‗amlari qarshiliklari 
Z
1
va 
Z
2
boricha kam qilib tayyorlanadi va 
magnit o‗tkazgichi yuqori sifatli po‗latdan tayyorlanib, nominal ish rejimida 
magnit o‗tkazgich to‗yinmasligi uchun magnit o‗tkazgichning ko‗ndalang kesim 
yuzasi katta qilib tayyorlanadi. Shu munosabat bilan salt ishlash tokining sezilarli 
kamayishiga erishiladi.
1.2-jadval