O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Кўрсаткич
m
 нинг йиллик ўртача қиймати 
 
1.8-жадвал 
)
(
п
v
s
m
/
1,5 
3,5 
7,5 
9,5 
11,5 
13,5 
15,5 
17,5 
20,5 
24,5 
20,5÷40 
)
(
v
m
0,42 0,31 0,21 0,18 0,16 0,15 0,14 0,13 0,13 0,13 
0,12 
Кўрилган шамол ўртача тезлигининг вақтга боғлиқлик 
тавсифлари маълум ҳудуднинг на фақат энергетик кўрсат-
кичлари баҳоланишида муҳим аҳамиятга эга, балки шамол 
энергияси келиш графиги билан электр энергия истеъмолчиси 
юкланиши графигининг мувофиқлик даражасини эътиборга 
олиниш ҳисобига ҳам энергияни самарали ишлатиш имко-
ниятини беради. 
 
 
1.5-расм. Тезликнинг баландликка боғлиқлиги 

---

40 
Хусусан, Осиѐ қитъасининг шимолий денгизлари қирғоқ-
лари учун шамол ўртача тезлигининг ҳам суткалик, ҳам йиллик 
ўзгаришлари ШЭС ларини ҳам автоном режимда ҳам гидро 
электрик станциялар билан биргаликда ишлатиши учун мос 
эканлигини кўрсатади [6]. Шамол тезлигининг ўртача ойлик 
ўзгаришлари максимуми йилнинг совуқ фаслларига. ҳамда 
электр ва иссиқлик энергияларини истеъмол қилишнинг фасл 
пикларига ҳам мос келади; шу билан бирга, ҳудуд дарѐлари 
оқишининг йиллик минимумига ҳам мос, яъни гидроэнергия-
нинг фаслдаги камѐблигини компенсация қилади. Шамол ўрта-
ча тезлигининг сутка бўйича ўзгариши ѐз вақтида сезилар-
лидир, бунда тезлик кундузги вақтда кечки вақтга нисбатан 
ўртача 1 -2 м/с га юқорироқ. Бу эса шамол энергиясини самара-
ли ишлатиш имкониятини оширади, чунки электр энергия 
истеъмолининг максимуми ҳам кундузги вақтга тўғри келади. 
Шунга ўхшаш натижаларга шамол тезлигини доимий 
равишда, йиллар давомида, ҳар хил (9 ÷ 100 м) баландликларда 
ўлчаш, кузатиш ва таҳлил қилиш ишларини олиб бориш ҳамда 
илмий тадқиқотлар олиб бориш билан эришилади.
Ўзбекистон ҳудудида бундай ишларнинг олиб борил-
маганлиги ШЭС ни қуриб, уларни самарали эксплуатация 
қилиш ишларини бирнеча йилларга орқага ташланишига сабаб 
бўлди. Чунки, яқин вақтгача АМАЛДАГИ ҲУЖЖАТ деб тан 
олиб келинган, чуқур таҳлилсиз Ҳукумат раҳбарлари тасдиқ-
лаган «Ўзбекистон Республикасида шамол ва гелиоэнергетика 
кадастри»да [М.С.Рудак Ветро- и гелиоэнергетический кадастр 
Республики Узбекистан. -Ташкент. Изд. Отд. САНИГМИ. 2003. 
148с.] 10 м баландликда шамол тезлигини ўлчаш натижасида 
«Ўзбекистон ҳудудида шамол энергетикаси потенциали йўқ» 
деб таъкидланган. 
Аммо, 2015-2016 йилларда Германиянинг Inter Gopa» и 
«Geonet» компаниялари олиб борган Зарафшон ва Нукус 
шаҳарлари яқинида 85 м ли синов минорасида ва Ернинг 
сунъий йўлдошлари ѐрдамида ўтказилган ўлчов тадқиқотлари 
натижалари шуни кўрсатдики [12], Ўзбекистон ҳудудида 
қуввати 512 ГВт га тенг бўлган шамол энергияси мавжуд экан. 
Бу миқдор ҳозир мавжуд бўлган электр станцияларнинг 

---

41 
ўрнатилган қувватларидан таҳминан 50 марта кўпдир. Шу 
сабабли, келажак ШЭС ларини лойиҳалаш, қуриш, монтаж ва 
самарали эксплуатация қилишни мақсад қилиб, Республика-
нинг барча тоғли зоналарида Зарафшон ва Нукус шаҳарларида 
бажарилган ўлчой ишларини давом эттириш ва ШЭС ларни 
рационал жойлаштириш ишларини бугун бошлаш зарур.