O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

2.2. Шамол – энергетика ресурсидир 
 
2.2.1. Шамол энергиясининг иқлимий тавсифлари 
Шамол Ер атмосферасининг ҳар хил баландликларида 
ҳудуд, йилнинг фасллари ва об-ҳаво шароитларига боғлиқ, вақт 
ва фазода тасодифий катталик ҳисобланган тезлиги билан 
тавсифланади [6]. Шу сабабли шамолнинг жорий (оний) 
тезлигини ишлатиш билан боғлиқ бўлган барча жараѐнлар, 
хусусан, шамол электр қурилмалари (ШЭҚ) да электр энергия 
генерацияси мураккаб тасодифий характерга эга. Шундай экан, 
ШЭС нинг тавсифлари статистик тарқоқ ва кутилаѐтган ўртача 
қийматлар ноаниқликка эга. Шунинг учун масаланинг ҳозирги 
замон тадқиқотлари даражасида уларни аниқлаш, тасодифий 
жараѐннинг барча вақт оралиғини алоҳида вақт интервалларига 
ажратиб, улар ҳар бирининг давомийлигида стационарликка 
яқинлашиш, яъни барча алоҳида аниқланадиган параметрларни 
вақт бўйича мустақил боғлиқлигини ташкил этишдан иборат 
бўлади. Стационарлик даври сифатида тасодифий жараѐннинг 
реал шартларига боғлиқ равишда, зарур бўлган аниқлик 
асосида, ҳар хил вақт интерваллари қабул қилиниши мумкин. 
Хусусан, бирор тақрибийликда, кўрилаѐтган вақт оралиғида, 
масалан, соат, кун, ой ва йил давомида жараѐнни стационар, 
деб ҳисоблаш мумкин. 
Муайян ҳудуддаги ер юзасидан маълум баландликдаги
шамол энергиясининг тавсифларини тартиблаштириш учун, 
аксарият, унинг энергетик аҳамиятини аниқловчи, ҳамда ШЭҚ 
нинг ишлаш режимлари ва параметрларнинг мақсадга муво-
фиқлигини аниқлаб берирувчи, шамолнинг аэродинамик ва 
энергетик тавсифларини тақдим этиш имкониятини берувчи 
шамол электр каскади яратилади. 
Шамол электр каскадининг асосий тавсифлари қуйида-
гилардир: 
- шамолнинг ўртача йиллик тезлиги, шамолнинг йиллик ва 
суткали тезлиги; 
- тезликнинг такрорийлиги, тезлик тақсимланишининг тур-
лари ва функциялари; 

---

35 
- шамолнинг максимал тезлиги; 
- давомийлиги бўйича шамол параметрлари ва энергетик 
сокинлик даврларининг тақсимланиши; 
- шамолнинг солиштирма қуввати ва солиштирма энергияси; 
- ҳудуднинг шамол энергетик ресурслари. 
Берилган маълумотларни олиш манбалари қуйидагилар: 
- барча иқлимий параметрлари, шу қаторда, шамол тезли-
гини, аксарият суткада 4 марта ўлчанадиган метеостанция. 
Ҳозирги замон метеорологик станциялари 8 румба (кўп йиллик 
кузатувлар) бўйича ўлчовлар олиб боради; 
- узлуксиз кузатувлар олиб борувчи метеорологик станция-
лар, аксарият, ШЭҚ лари қурилиши лозим бўлган майдонларда; 
- аэрологик станциялар, даврий равишда ҳар хил баланд-
ликка чиқарилувчи (зондлар, шарлар).