O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi

Ko’milib bo’libdi 

---

84 
men kezgan so’qmoq (
A. Oripov)
gapidagi asosiy predikat – 
ko’milib bo’libdi
shaklidagi o‟zlik nisbatdagi fe‟l bilan ifodalangan. 
So’qmoq//The path
so‟zi esa 
ayni predikat ifoda etgan harakatning ob‟ektini ifodalagan. Ayni sifatdosh 
o‟ramning predikativ bo‟lagi ifodalagan harakatning ob‟ekti ham shudir 
(So’qmoqni kezgan//to walk along the path)
. Ko‟rinib turganidek 
men kezgan
sifatdosh o‟rami asosiy predikat ifodalagan harakatning sub‟ektini emas, balki 
ob‟ektini harakterlagan, aniqlagan.
Ayrim sifatdosh o‟ramlarning sub‟ekt bo‟lagi egalik qo‟shimchalari 
(asosan,III shaxsdagi) bilan shakllangan bo‟ladi. Bu esa mazmuniy va grammatik 
jihatdan shu sub‟ekt bo‟lagining qaratqich kelishigidagi so‟zdan iborat o‟z 
aniqlovchisi bor ekanligiga ishora qiladi. Ammo bu aniqlovchi ayni sifatdosh 
o‟ramning ichida sintaktik ifodalanmagan bo‟ladi. Lekin e‟tibor qilinsa, ana shu 
aniqlovchi asosiy predikatning sub‟ekti sifatida o‟ramdan tashqarida gap tarkibida 
mavjudligini umumiy mantiqqa ko‟ra ko‟rish mumkin. Masalan: 
The singer said 
good-bye with sorrowful eyes
//
Ko’zlari mo’ltiragan ashulachi bo’shashib 
xayrlashdi
(Y.Sulaymon)
gapidagi 
ko’zlari multiragan
sifatdosh o‟ramida sub‟ekt 
bo‟lak III shaxs egalik qo‟shimchasini olgan 
ko’zlari 
so‟zidir.Bu so‟z shakli uchun 
zaruriy bo‟lgan qaratqich kelishigidagi so‟z, ko‟rinib turganiday, shu o‟ram 
doirasida yo‟q. biroq mazkur gapdagi asosiy predikat 
(xayrlashdi)
ning sub‟ekti 
bo‟lgan 
ashulachi//singer
so‟zi ayni sifatdosh o‟ramning sub‟ekt bo‟lagiga ham 
tegishli ekanligi, garchi bevosita bo‟lmasa-da, gapning umumiy mazmunidan 
anglashilib turibdi, ya‟ni muayyan ko‟chimdan keyin sifatdosh o‟ram shakllanishi 
barobarida undagi sub‟ektning aniqlovchisi asosiy predikatning sub‟ektiga 
aylangan va sifatdosh o‟ram ana shu sub‟ektni xarakterlash, sifatlash uchun xizmat 
qiladigan bo‟lgan. Qiyoslang: