O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

133-rasm . Q alqonsim on bez.
/ - t i l osti suyagi; 2 - t i l osti
s u y a g id a n
q a l q o n s i m o n
tog'ayga tortilgan muskul; 
3 -
uzuksim on tog'aydan qalqon­
s im o n t o g ' a y g a o 't a d ig a n
muskul; 
4
 - qalqonsim on bez;
5 - bez bo'yn i.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

og'irligining kamayib ketishi kuzatiladi. Odamda ochlik hissi paydo bo'ladi, 
ko‘p ovqat iste’mol qilsa ham ozaveradi, chunki moddalar almashinuvi 
zo'raygan bo'ladi.
Qalqonsimon bezning orqa tanachalari
Qalqonsimon bezning orqa tanachalari
(134-rasm) to'rtta, ba’zan beshta 
bo'lib, ular qalqonsimon bez yon bo'laklarining orqa yuzasiga yopishib 
yotadi. Bezlar endokrin bezlar ichida eng kichkinasi bo'lib, uzunligi 6 
mm, kengligi 4 mm, qalinligi 2 mm. Har bir bez qon tomirlarga boy 
parda bilan o'ralgan.
Funksiyasi.
Bu bezlar gormoni 
o rg an iz m d a k alsiy va fo sfo r 
almashinuvini bajaradi. Nerv va 
m uskullarning norm al ishlashi 
uchun k erak li b o 'lg a n k alsiy 
miqdorini qonda bir me’yorda saq- 
lashni va ana shu m oddaning 
suyaklarga so'rilishini ta’minlaydi. 
Qonda kalsiy miqdori kamaysa, su­
yaklar tarkibidagi kalsiy ajralib, 
suyaklar yumshab qoladi. Kalsiy 
miqdori oshganda esa arterial qon 
tomirlarda, buyraklarda to'planadi. 
Bez gormonni kam ishlasa, odam 
qaltiroq bo'ladi, hatto halok bo'lishi 
ham mumkin.
Ayrisimon bez
Ayrisimon bez
(135-rasm) ikki 
bo'lakdan tuzilgan bo'lib, ko'krak 
qafasining tepa qismida (to'sh su­
yagi dastasining orqa tomonida) joylashgan, uning toraygan tepa bo'lagi 
ko'krak qafasidan bo'yin qismiga chiqib turadi. Bezning kengaygan pastki 
bo'lagi esa qon tomirlar va yurakning old tomonida joylashgan. Og'irligi 
yoshga qarab o'zgaradi. Jumladan, yangi tug'ilgan bolada 12 g, balog'atga 
yetish oldida esa 30—40 g gacha bo'ladi. Balog'atga yetgach asta-sekin 
qayta kichraya boradi: 25— 30 g, 60—70 yoshlarda burishib, 6— 15 g 
bo'lib qoladi va yog' moddasiga aylanadi. Bezning ustki qismi po'stloq, 
ichi mag'iz qismidan tuzilgan bo'lib, ular to'siqlar vositasida limfositlarga 
boy bo'lgan bo'lakchalarga ajralgan.