O`zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy vа o`rtа mаxsus tа`lim vаzirligi

Diyego de Silva de Mariya Velaskes
(1599-1660). G‘arbiy Yevropaning yirik rassomi Sevileda 

---

53 
qashshoqlasha boshlagan dvoryan oilasida tug‘ilgan. Shu yerda Pacheko degan rassom qо‘lida 
dastlabki ma’lumot olgan. Pacheko romantizm vakili, Rafael tarafdori bо‘lgan. Velaskesning ilk 
asarlarida о‘qituvchisi ta’siri seziladi. U kо‘proq realistik san’atda ijod qiladi. Uning "Nonushta", "Suv 
sotuvchi" asarlari juda ta’sirchan yaratilgan. Rassom diniy mavzularda asarlar ishlay boshlagan 
("Munajjimlar ta’zimi”-1619). 1623 yili Velaskes Madrid shahriga borgan.U yerda portretchilik bilan 
shug‘ullangan. Yosh qirol Filip IV portreti unga katta shuhrat keltirgan. U qirol saroyi rassomi bо‘lib 
tayinlangan. Portret uning ijodida yetuk о‘rin egalladi. 1620 yilda uning ijodida erkinlik paydo bо‘la 
boshlagan. “Vakh” yoki "Ichuvchilar" shunday asarlardan biridir. 1629 yili Italiyaga sayohatga borgan. 
Titsian, Tintoreto, Veroneze ijodi bilan yaqindan tanishgan. XVII asrdan boshlab, inson mehnati 
gо‘zalligi san’atkorning diqqatini torta boshlagan. San’atkorlar mehnat mavzuida yirik asarlar yarata 
boshlagan. Yevropa san’atida D.Velaskes birinchi bо‘lib mehnat gо‘zalligini shoirona, kо‘tarinki 
ruxda talqin etgan. Uning "Gilam tо‘quvchilar" deb nomlangan asari ana shulardan
dastlabkisidir.
Rassom oddiy kundalik mehnat timsolida insonlarning baxt haqidagi orzularini kо‘ra olgan. 
Kompozitsiyadagi obrazlarning mehnat qilishlari, ularning jismoniy baquvvat gavdalari ishonarli 
talqin etilgan. Xonani tо‘ldirib turgan nur esa tinch osoyishta hayot gо‘zalligini kо‘rsatgan. Velaskes 
tarixii voqealarni aks ettiruvchi asarlarni yaratgan. Yevropada realistik tarixni janr rivojlanishiga katta 
xissa qо‘shgan. Uning “Breda shahrining topshirilishi” asari shunday tarixiy voqeaga bag‘ishlangan. 
Unda Gollandiya qal’asini ispan qо‘shinlari tomonidan zabt etilshni tasvirlanadi. Rassom dramatik 
voqeani gavdalantirgan. Ispan qо‘shinlarining qо‘mondoni Spinola mag‘lubiyatta uchragan Gollandiya 
qо‘shinlari qо‘mondoni tomonidan ramziy kalitni olayotgan payt tasvirlangan. Rassom har bir 
tasvirlanuvchining ruxiy holatini aniq kо‘rsatishga harakat qilgan. "Kalit topshirish" akti orqali 
olijanoblik ulug‘lanadi. 1630-40 yillarda Velaskes portret san’atida mashhur asarlar yaratdi. Ularda 
insonning boy ichki dunyosi yuksak mahorat bilan aks ettirilgan. “Innokentiy X portreti” (5-rasm) 
jahon realistik san’atining nodir yodgorligi hisoblanadi. Unda tomoshabinga qarab turgan Rim papasi 
Innokentiy tasvirlangan. Portretda qattiqqо‘l va ayyor, shu bilan birga, dono va ziyrak shaxs qiyofasi 
kо‘rsatilgan. Velaskes buyuk san’atkordir. U о‘z asarlarida xalqparvar g‘oyalarni ilgari sо‘rgan, oddiy 
kishilarga bо‘lgan zо‘r muhabbatini shoirona talqin etgan. Velaskes oddiy kishilar hayotiga murojaat 
qilib, unda gо‘zallikni kо‘ra oldi. Shuning uchun ham bu asarlar bugungi kunda ham о‘z qiymatini 
yо‘qotmagan. Rassom о‘z qahramonlarini bо‘rttirmay, ularni qanday bilsa shunday tasvirladi. Bu ham 
uning portretlarini rang-barang bо‘lishiga xizmat qilgan. Velaskes valyor rangtasvirida asarlar yaratgan 
dastlabki rassomlardandir. Uning asarlarida iliq va sovuq ranglar о‘yini, nur va rang tovlanishlari 
alohida joziba baxsh etgan. О‘rinli topilgan rang surtmalari esa asar fakturasiga о‘ziga xoslik kiritgan. 
Uning rang va nur sohasidagi kashfiyoti keyinchalik Yevropa san’ati tarixida muhim ahamiyatga ega 
bо‘ldi. 
Bartolome