O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

O'zingizga ishoning

 - e'tiborni tortib bo'lmaydigan muhim qoida shundaki, 

qo'shiq  hech  qachon  asabiylashmasligi  yoki  o'zini  noqulay  his  qilmasligi  kerak. 

Agar biror narsa to'g'ri eshitilmasa, biror narsa noto'g'ri bo'lsa yoki o'zini noqulay 

his  qilsa,  ovozingiz  sizni  noto'g'ri  ish  qilayotganingizni  bildiradi.  Har  doim  his-

tuyg'ularingizga  ishoning  -  ular  eng  yaxshi  o'qituvchining  qulog'idan  ham 

yaxshiroq va to'g'ridan-to'g'ri. 

Xonanda yaxshi mashq qilgan bo‘lsa, xirgoyi kam vaqt egallashi mumkin. 

Katta  tanaffuslardan  so‘ng  xirgoyi  ko‘proq  vaqt  egallaydi.  Tajribali 

professionalning nerv sistemasi funksional imkoniyatlari yuqori va shuning uchun 

---

174 

 

ishga  kirish  davri  minimal,  ayrim  professional  xirgoyi  qilmasdan  ham  sahnaga 

chiqa  oladilar.  Biroq  har  bir  xonanda  hamisha  o‘z  ovozini  “sinash”,  ya'ni  uni 

ishchi “tayyor” holatga keltirishga intiladi. Bu murakkab asarlarni birdan kuylash 

kerak  paytda  ayniqsa  zarur. Yaxshi  maolumki, faqat  xirgoyi  qilib  olgach, tobora 

murakkab ijro vazifalarini bajarish mumkin. 

Vokal  funksiyada  xirgoyi  harakati  ikki  yoqlama  xarakterga  ega.  Bir 

tomondan,  xirgoyi  natijasida  (inertnost)  juftlik  bartaraf  etiladi  va  nerv 

jarayonlarining  zarur  faolligiga  erishiladi.  Boshqa  tomondan,  xirgoyi  xarakteri, 

mashqlar  suroati  xonanda  o‘z  oldiga  qo‘ygan  vazifalar  va  tegishli  nerv 

koordinatsion mexanizmlarni ishga tushiradi, mashqlar tempi, ijro ritmi, dinamik, 

xarakteri  -  kerakli  stereotiplarini  ishga  kiritadi  va  keyingi  kuylashga  ta'sir  etadi. 

Masalan,  E.Karuzo  lirik  partiyalarni  kuylagan  yorqin,  yengil  jarang, 

qarakatchanlikni  talab  etgan  mashq  va  vokalizlarni  xirgoyi  qilsa,  dramatik 

partiyalar ijrosidan oldin xirgoyi mashqlar xarakteri mos ravishda o‘zgargan. ular 

keng jarangli, to‘qroq, massivroq tovush bilan kuylangan. 

Amaliyotchilar  takidlaganki,  xirgoyi  xarakterli  ayniqsa  keyingi  kuylash 

uchun  maqbul.  Xarakterga  ko‘ra  xirgoyi  xonandani  tegishli  asarlar  ijrosiga 

tayyorlashi  lozim.  Shunday  qilib,  xirgoyi  maolum  planda  tovush  va  psixologik 

tayyorlikni  yaratadi.  Bundan  doim  foydalanish  kerak.  Bu  xirgoyi  xonanda  ijro 

etadigan  asarlar  xarakterida  bo‘lishi  shart,  degani  emas.  Uning  koordinatsiya 

doirasi  keng bo‘lishi mumkin, zero  xonanda hamma  vaqt  turli plandagi  asarlarni 

kuylashga to‘g‘ri keladi. 

Inertlik  qissasi  va  keying  ishga  avvalgisining  taosiridan  konsertdasturini 

tuzishga  oid  xulosalar  qilinadi.  Doimo  asarlarning  ketma-ket  ijrosidagi  sozlik 

(tayyorlik)ni hisobga olish lozim. Shu sababli, birinchidan, ovoz apparati ishining 

bir  xarakteridan  boshqasiga  tez  o‘ta  olish  lozim,  bunga  mashq  qilganlik  bilan 

erishiladi.  ikkinchidan,  konsertdan  oldin  dasturni  estrada  bajariladigan  ketma-

ketlikda xirgoyi qilish lozim.