O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi

Daromadlar ko'rsatkichlari	2015-yil		2016-yil
2017-yil
mlrd. so'm	jamiga nis. Foizda	mlrd. so'm	jamiga nis. foizda	mlrd. so'm	jamiga nis. foizda
Yagona ijtimoiy to'lovdan ajratma	8324,2	50,3	9474	52,3	10226	52,4
Fuqarolarning majburiy sug'urta badallari	2463,8	14,9	3235	17,9	3993,9	20,5
Tovar (ish, xizmat)lar realizatsiyasi hajmidan majburiy ajratma	2063,8	12,5	1527	8,4	1429,7	7,3
Boshqa daromadlar	1113,1	6,7	1291	7,1	1555,5	8,0
Soliqsiz tushumlar	0	0	18	0,1	18	0,1
Yil boshiga qoldiq	2592	15,7	2568,3	14,2	2282	11,7
Jami daromadlar	16557	100,0	18113,3	100,0	19505,1	100,0

5-jadval ma'lumotlaridan ko'rinib turibdiki, Pensiya jamg'armasining daromadlari tizimida asosiy tushum ish haqi jamg'armasiga nisbatan ajratiladigan yagona ijtimoiy to'lov hissasiga to'g'ri kelib, yillar davomida uning jami daromaddagi tutgan ulushi o'sish xususiyatiga egadir. Shuningdek, fuqarolarning ish haqlari hisobidan ajratiladigan yagona ijtimoiy sug'urta jamg'armasiga ajratma

³³ O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2011-yil 30-dekabr PQ-1675-sonli, 2012-yil 25- dekabr PQ-1887-sonli, 2013-yil 25-dekabrdagi PQ-2099-sonli, 2014-yil 4-dekabrdagi PQ-2270- sonli Qarorlari asosida tuzildi.

hissasi oshib bormoqda. Buning asosiy sababi aholining ish bilan bandligining oshish sur'atlari va o'tgan yillarga nisbatan ajratma stavkalarining oshishi hisoblanadi. Pensiya jamg'armasining mablag'laridan: ishlayotgan pensionyerlarga davlat pensiyalarini to'lash; ishlamaydigan pensionyerlarga davlat pensiyalarini to'lash; davlat pensiya ta'minoti huquqiga ega bo'lmagan qariyalar va mehnatga qobiliyatsiz fuqarolarga nafaqalar; dafn etish marosimi uchun nafaqalar.

5. 
   jadvalda Pensiya jamg'armasining xarajatlari tizimining 2015-2017-yillar davomidagi dinamikasi keltirilgan bo'lib, undan ko'rinadiki, ya'ni Pensiya jamg'armasi xarajatlari tizimida asosiy ulush ishlamayotgan pensiya to'lovlari hissasiga to'g'ri kelib, uning tutgan ulushi yil sayin umumiy xarajat qismida pasayish xususiyatiga egadir.
   

6-jadval O'zbekiston Respublikasi Pensiya jamg'armasining xarajatlari ijrosi³⁴

Xarajatlar ko'rsatkichlari	2015-yil		2016-yil		2017-yil
	mlrd. so'm	jamiga nis. foizda	mlrd. so'm	jamiga nis. foizda	mlrd. so'm	jamiga nis. foizda
Ishlamaydigan pensionyerlarga pensiyalar to'lash	12838,1	80,29	14779,6	83,50	16629,9	85,26
Ishlovchi pensionyerlarga pensiya to'lash	474,8	2,97	484,3	2,74	534,5	2,74
Qariyalar va mehnatga layoqatsizlarga nafaqalar va dafn marosimi uchun nafaqalar va boshqa to'lovlar	105,2	0,66	152,1	0,86	204,3	1,05
Boshqa xarajatlar	2,8	0,02	3	0,02	10	0,05
Yil oxiriga qoldiq	2568,3	16,06	2282	12,89	2126,4	10,90
Jami xarajatlar	15989,2	100,00	17701	100,00	19505,1	100,00

Aksincha, Pensiya jamg'armasida yil oxirida qoldiq mavjud bo'lib, uning ulushi o'sish xususiyatiga egadir. Agar 2015-yilda uning ulushi jami xarajatlarning tarkibida 16,06 foizni tashkil etgan bo'lsa, 2017-yilga kelib 10,9 foizni tashkil etgan. Bu esa oxirgi yillarda Hukumatimiz tomonidan davlat pensiya tizimini isloh qilish, uning mablag'laridan samarali foydalanish tizimidagi harakatlari natijasidir. ³⁴ O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2011-yil 30-dekabr PQ-1675-sonli, 2012-yil 25- dekabr PQ-1887-sonli, 2013-yil 25-dekabrdagi PQ-2099-sonli, 2014-yil 4-dekabrdagi PQ-2270- sonli Qarorlari asosida tuzildi.

Ortiqcha to’langan pensiyalarning qaytarilishi, pensiyalarni hisoblash tizimini takomillashuvi natijasida Pensiya jamg’arma hisobida qoldiq hosil bo’lib, keyingi yillarda pensiya tizimi dasturlarida belgilangan vazifalar doirasida sarf etilmoqda.

Bugungi kunda Pensiya jamg’armasining xizmatlari juda katta. Buni birgina Uchtepa tumani misolida ko’rib chiqib, tahlil qilishimiz mumkin:

5. 
   jadval
   

Uchtepa tumanida pensiya va nafaqa oluvchilarning harakati to'g'risidagi
2017-yil 1-iyul holatiga ma'lumot³⁶

Pensiya va nafaqalar turi hamda toifalari	2017 yil 1-iyul holatiga pensiya va nafaqa oluvchi soni (kishi)	Hisobot davrida hisobga olingan pensiya va nafaqalar
		Umumiy soni	Shu jumladan:
			Yangi tayinlandi	Yangidan ishlovchi	Boshqa hududdan ko'chib keldi	Nogiron guruhi va BYP tiklandi	Boshqa tur pensiyadan o'tdi
Jami pensiya oluvchilar soni	30797	1733	1036	204	148	539	10
Yoshga doir	26023	1036	906	201	124	0	6
Shundan: ko’p bolali onalar	2993	31	0	0	31	0	0
54 yoshdan ayollar	6355	266	241	145	24	0	1
Ishsizga muddatidan oldin	324	0	0	0	0	0	0
1-sonli ro’yxat bo’yicha	78	0	0	0	0	0	0
2-sonli ro’yxat bo’yicha	275	6	3	2	3	0	0
3- sonli ro’yxat bo’yicha	1407	54	3	2	51	0	0
To’liq bo’lmagan chog’dagi pensiya	3406	440	424	21	16	0	0
Nogironlik- jami	3337	476	65	3	13	397	1
Shundan: 1- guruh ko’z kasalligi	151	14	0	0	1	12	1
1-guruh	252	26	3	0	2	21	0
2- guruh	2756	448	62	3	10	375	1
3- guruh	329	2	0	0	1	1	0
Boquvchisini yo'qotganlik	1323	206	65	x	11	127	3

Yuqoridagi jadval ma'lumotlaridan ko'rinib turibdiki, pensiyalar ichida yoshga doir pensiya 1-navbatda turibdi, ya'ni 26023 kishini tashkil qilgan. Nogironlik pensiyasi esa 3337 kishini tashkil qilgan. Boquvchisini yo'qotganlik pensiyasi 1323 kishini tashkil qilmoqda. Demak, pensiyalar orasida eng ko'p moliyalashtiriladigan pensiya bu - yoshga doir pensiya hisoblanadi. Ta'kidlash joizki, O'zbekistonda so'nggi yillar davomida iqtisodiy faol aholi hissasiga ijtimoiy badallar bo'yicha yuklama tobora oshmoqda. Demografik bashoratlarga ko'ra, 2018-2025-yillarda pensiya yoshidagi aholining ulushi (1,2 mln. kishiga) oshishi kutilmoqda, bu esa o'z navbatida Pensiya jamg'armasi xarajatlarining mutanosib ravishda oshishiga olib keladi³⁷.

O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Respublika yo'l jamg'armasi. Yo'l jamg'armasi Moliya vazirligi huzurida tashkil etilgan bo'lib, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining “Umumiy foydalaniladigan avtomobil yo'llari qurish va ulardan foydalanishni boshqarish tizimini takomillashtirish to'g'risida”gi 2003-yil 19-avgustdagi PF-3292-son Farmoni bilan tashkil etilgan hamda umumiy foydalaniladigan avtomobil yo'llarini qurish, ta'mirlash va saqlash uchun maqsadli moliyaviy resurslarni jamlovchi davlat organi hisoblanadi.

Respublika yo'l jamg'armasining daromadlari: majburiy ajratmalar; yig'imlar; vaqtinchalik bo'sh turgan mablag'larni joylashtirishdan olingan daromadlar; qonun hujjatlariga muvofiq boshqa manbalar hisobidan shakllantiriladi. Yo'l jamg'armasiga ajratiladigan majburiy ajratmalar, yig'imlar va boshqa daromadlar stavkalari O'zbekiston Respublikasi Prezidentining tegishli yil uchun O'zbekiston Respublikasining asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlari va davlat byudjetining asosiy parametrlari to'g'risidagi Qarorlarida qayd etiladi.

Yuqorida keltirilgan 8-jadval ma'lumotlariga ko'ra, Respublika yo'l jamg'armasining daromadlari tizimi keltirilgan bo'lib, ko'rinib turibdiki uning asosiy daromad manbai sifatida asosiy ulush tovar (xizmat, ish)larning sotilish hajmidan majburiy ajratmalar hissasiga to'g'ri kelmoqda va yillar davomida

pasayish sur'atlarini ko'rsatmoqda. Aksincha, xalqaro moliya institutlaridan jalb qilingan mablag'lar o'sish sur'atiga ega bo'lib, 2017-yilda uning jami daromaddagi ulushi 15,7 foizni tashkil etgan.

5. 
   jadval Respublika yo'l jamg'armasining daromadlari tizimi³⁸
   

№