O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi

Muhokama-biror narsa, hodisa haqida biror nimani tasdiqlash yoki inkor qilish demakdir.  
Xulosa  chiqarish-tafakkurning  tarixan  tarkib  topgan  mantiqiy  shaklidir.  Tafakkurning  shu  mantiqiy 
shakli vositasi bilan bir yoki bir necha ma‘lum hukmlardan yangi hukm-xulosa chiqariladi. 
Fikriy  qobiliyatlar  haqida  gapirganda  ko‘pincha  bu  tushuncha  ostida  (aql)  ko‘zda  tutiladi.  Aql  olingan 
bilimlarni,  tajribani  va  ularni  yanada  boyitishga  va  aqliy  faoliyatda  foydalanishga  bo‘lgan  qobiliyatni  o‘z  ichiga 
oladi.  Kishining  aqliy  fazilatlari  uning  hajmi  bilan  belgilanadi.  Tafakkur  aqlning  faol  funksiyasi  bo‘lib,  mantiq 
qonunlari asosida takomillashib boradi. Tafakkur amaldagi aqldir. Tafakkurning jarayonidagi tushunish boshqa bir 
kishining og‘zaki va  yozma nutqini idrok qilish va uqib olish jarayonida sodir bo‘ladi. Nutqni tinglayotganimizda 
yoki  biror  yozma  matnni  o‘qiyotganimizda,  odatda  biz  o‘zimiz  eshitayotgan  yoki  o‘qiyotgan  so‘z  birikmalarini 
to‘g‘ri idrok qilishga intilamiz. 
Ayrim  kishilarning  tafakkuri  o‘zining  mazmundorligi,  chuqurligi  va  kengligi  jihatidan,  mustaqilligi, 
samaradorligi va tezligi jihatidan turli hollarda turlicha namoyon bo‘ladi. Bular tafakkurning sifatini tashkil qiluvchi 
belgilardir. 
Kishining  tafakkur  faoliyati  uchun  uning  faqat  hissiy  bilishi  bilan  o‘zaro  bog‘liqligigina  muhim 
ahamiyatga ega bo‘lib qolmay, balki til bilan, nutq bilan o‘zaro bog‘liqligi ham  muhim  ahamiyatga egadir. Bunda 
inson  psixikasi  bilan  hayvon  psixikasi  o‘rtasidagi  prinsipial  farqlardan  biri  namoyon  bo‘ladi.  Xayvonlarning 
elementar, juda 172oda tafakkuri hamma vaqt faqat harakat tafakkurligicha qoladi; ular hech vaqt mavhum, bavosita 
bilish  darajasiga  yetmaydi.  Ularning,  ya‘ni  hayvonlarning  tafakkuri  ayni  chog‘da  go‘yo  ko‘z  o‘nglarida  turgan 
narsalarni bevosita idrok qilish bilan ish ko‘radi. Ana shunday 172oda172am172e tafakkur harakat tarzidagi narsalar 
bilan munosabatda bo‘ladi va bunday ayoniy harakat doirasidan chetga chiqmaydi. 
Faqat nutq paydo bo‘lgach, bilinayotgan ob‘yektdan ma‘lum bir xususiyatni ajratib olib, uni maxsus so‘z 
yordamida tasavvurda yoki tushunchada mustahkamlash, qayd qilish imkoniyati tug‘iladi. Tafakkur so‘zda o‘zining 
zaruriy moddiy qobiliyatiga ega bo‘ladi, tafakkur faqat so‘z orqali boshqalar uchun va o‘zimiz uchun ham bevosita 
reallikka aylanadi. Inson tafakkurini, u qanday shaklda amalga oshirmasin, tilsiz amalga oshirib bo’lmaydi.  Har 
qanday fikr nutq bilan chambarchas bog‘liq holda paydo bo‘ladi va rivojlanadi. U yoki bu fikr qanchalik chuqur va 
asosli suratda  o‘ylangan bo‘lsa, u so‘zlarda, og‘zaki  va  yozma  nutqda  shunchalik aniq  hamda  yaqqol ifodalangan 
bo‘ladi. Va, aksincha, qandaydir fikrning so‘z orqali fiodalanishi qanchalik ko‘p takomillashtirilgan, sayqallangan 
bo‘lsa, shu fikrning o‘zi shunchalik yaqqol va tushunarli bo‘ladi. 
Inson  tafakkuri  til  bilan,  nuqt  bilan  chambarchas  bog‘liqdir.  Tafakkur  zaruriy  tarzda  moddiy  so‘z 
qobig‘ida mavjuddir.              
Psixologiyada tafakkur turlarining quyidagi holda va birmuncha shartli klassifikasiyasi tarqalgandir: