O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

 
yuqori
 
olovbardoshlik xususiyatlariga ega bo‘lishiga qaramasdan, 
aytarli  kichik  xajmlarda  ishlatiladi,  chunki  ular  800
o
S  (1470
o
F)dan  baland 
xaroratlarda  intensiv  oksidlanishga  moyildirlar.  Bundan  kelib  chiqadiki  maxsus 
vazifali olovbardoshlar-bu qimmatbaxo materiallardir. 
Abrazivlar 
 
Keramik  materiallardan  tayyorlangan  abrazivlar,  o‘zidan  yumshoqroq 
bo‘lgan  materiallarni  yanchish,  maydalash  va  kesish  uchun  ishlangan  uskunalar 
detallari  uchun  ishlatiladi.  Shuning  uchun  bu  gurux  materiallari  uchun  qo‘yilgan 
talab  bu  mustaxkamlik  va  yeyilmaslik.  Bundan  tashqari  abraziv  qismlarini  yengil 
yemirilishini  oldini  olish  uchun  bu  materialning  ma’lum  darajada  egiluvchan 
bo‘lishi  maqsadga  muvofiq.  Yemirilishga  olib  keluvchi  kuchlar  ta’sirida  yuqori 
xaroratlar  yuzaga  keladi, shuning uchun  abraziv  materiallardan  xam  ma’lum  issiqa 
chidamlilik talab etiladi. Abraziv sifatida tabiiy va sun’iy olmoslar ishlatiladi. Biroq 
bu materiallar ancha qimmat. Kengroq ishlatiladigan abraziv materiallar bu kremniy 
karbidi, volfram karbidi, alyuminiy oksidi (korund) va qum shaklidagi kremnezem. 

---

 
103 
 
 
3.1-rasm  Alyuminiy  oksidi  qismchalari  asosidagi  adgeziv  keramika 
mikrofotografiyasi.  Och  rangda  Al
2
O
3 
abraziv  donalari,  kulrang  va  qora  joylar  bu 
biriktiruvchi va g‘ovaklar. 
        Abrazivlar  turli  shaklda  ishlatiladi  –  abraziv  doiralariga  surtilgan  xolatda, 
qoplam  shaklda  va  erkin  granulalar  shaklida.  Birinchi  xolatda  abraziv  qismchalari 
doiraga  shishasimon  keramika  yoki  organik  yelim  yordamida  qotiriladi.  Sirt 
strukturasi  birmuncha  g‘ovaklilikga  ega  bo‘ladi.  Xavo  oqimlari  yoki  suyuq 
xladagent  bilan  sirtning  termo  chidam  qismchalarini  shu  g‘ovaklar  orqali  purkab 
turilishi,  o‘ta  qizib  ketishni  oldini  oladi.  Bunday  abrazivning  mikrostrukturasi  3.1-
rasmda  ko‘rsatilgan,  bu  yerda  modda  va  g‘ovaklarni  bog‘lab  turuvchi  granulalar 
ko‘rinib turibdi.    
        Abraziv  qoplamlar  qog‘oz  yoki  maxsus  matoga  qotirilgan  abraziv  kukunidir. 
Xammaga  tanish  bo‘lgan  misol  bu  qumqog‘ozdir  (shkurka).  Bu  turdagi  adgezivlar 
yordamida yog‘och, keramika va plastmassadan yasalgan maxsulotlar silliqlanadi va 
sayqallanadi.