O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

9- MAVZU METALL VA QOTISHMALARGA TERMIK VA 
KIMYOVIY-TERMIK ISHLOV BERISH 
Reja: 
1.Kimyoviy ishlov berish to‘g‘risida umumiy ma’lumot. 
  2. Po‘latlarni sementitlash. 
  3. Po‘latlarni azotlash va sianlash. 
 
Og‘ir  sharoitda  ishlaydigan  detallar  (shtamp,  matritsa,  kirya  truba  va 
boshqalar)  ni  korroziyaga,  issiklikka,  kislotalar  ta’siriga  xamda  yeyilishga 
chidamliligini  oshirish  maksadida  sirtqi  yuzalari 
Sg,  Al, 
Mo,  W,SI  va  boshqa 
elementlarga to‘yintiriladi. Bu jarayon 
diffuzion legirlash 
xam deyiladi. 
Xromlash. 
Po‘lat  buyumlar  sirt  qatlamining  qattiqligini  korroziya 
bardoshligini,  xamda  yeyilishga  chidamliligini  oshirish  maksadida  bu  usul 
qo‘llaniladi. Xromlash qattiq, suyuq va gaz muxitlarda bajarilishi mumkin: 
a) Qattiq  muxitda  xromlash. 
Buning  uchun  xromlanuvchi  buyumlarning 
(parma,  razvyortka,  klapanlar)  yuzalari  av-val  moy,  zanglardan  tozalanadi.  So‘ngra 
metall qutiga tartib bilan avvalo 60—65% ferroxrom (Fesg), 30—35% giltuproq va 5% 

---

 
115 
xlorid kislota (NS1) yoki ammoniy xlorid (NN4S1) dan iborat aralashma solinadi. Unga 
po‘lat buyum tushirilib quti qopkrgi berkitilib, tirqishlari gil bilan suvaladi. Keyin esa 
uni pechga kiritib, 1050—1150°S temperaturagacha qizdirib, shu temperaturada 10—
15 soat tutib turilgach, avvaliga 700—600°S gacha pechda, so‘ngra xavoda sovitiladi. 
Jarayon  davomida  boruvchi  reaksiyalar  natijasida  ajralib  chiqqan  atomar 
Sg 
buyum 
sirtiga yutiladi.