O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

4-rasm. Prokatlash usullari sxemasi: 
a-bo‘yiga; b va v -ko‘ndalangiga; 1- juvalar;2-tayyorlama. 
a 
b 
v 

---

 
205 
 
5-rasm. Prokatlash juvalari va kalibrlari: 
a-silliq listlar prokatlash juvalari; 1-bochka; 2-bo‘yin; 3-tref; 
b-sortli buyumlar juvavlari: 4-o‘yiq:v-ochiq kalibr: g-yopiq kalibr: 
d- qo‘shtavr balkalarni tayyorlashdagi kalibrlash juvalari. 
 
6-rasm. Prokat stanlari: 

---

 
206 
a-ikki juvali; b-gorizantal va vertikal o‘rnatilgan; v-uch juvali; 
g-to‘rt juvali; d-olti juvali; e –ko‘p jvali; j-universal. 
 
Kiryalash  (chuzish)
 - bunda tayyorlama, uning ko‘ndalang kesmidan kichik 
bo‘lgan  filer  teshigidan  tortib  o‘tkaziladi  (5-rasm).  Bu  usulda  turli  diametrdagi 
chiviqlar, simlar, quvurlar va profilli boshqa shakldagi maxsulotlar olinadi.
42
 
Bu usul prokatlash yo‘li bilan tayyorlab bo‘lmaydigan ingichka simlar taxminan 0,1 dan 10mm 
gacha, quvurlari esa 0,5-150mm gacha olinadi. Kiryalash kuchining qiymati tayyorlama 
materialiga, o‘lchamlariga deformatsiyalash darajasiga va boshqa omillarga bog‘liq. Kiriyalash 
cho‘zish kuchi qiymati quydagi formula bilan aniqlanadi.
 
)
(
кг
Н
F
к
Р
в




 
bu yerda k-kriyalash koeffitsienti (masalan, po‘latni kriyalash uchun k 

 0,5-0,7). 
F-kriya teshigining ko‘ndalang kesim yuzasi, mm
2
. 
в

- materialning cho‘zilishga ko‘rsatgan vaqti qarshiligi. Pa 
Amalda kriyalash kuchini kamaytirish uchun kirya ko‘zining tayyorlama bilan tegish yuzasi 
mineral may bilan tayyorlanadi.
 
Tayyorlamani  kriyalash  mashinalariga  kiryalash  stamlari  deyiladi.  Kiryalash 
stani ishchi gruxga bo‘linadi, zanjirli va barabanli. Zanjirli kirya (25-rasm) diametri 
150  mm  ga  ega  bo‘lgan  turli  uzunlikdagi  metall  givislar,  turli  profilli  maxsulotlar, 
turubalar tayyorlanadi. 
Kiryalash  tezligi  po‘latlardan  kalta  chiviqlar  (5-8  m)  tayyorlashda  0,03-0,65 
m/s uzun chiviqlar tayyorlashda 1,5-2 m/s bo‘ladi. 
Barabanli kiryalash stoklari diametri 0,002-10 mm gacha simlar, kichik kesimli turli 
profilli maxsulotlar tayyorlanadi. 
 
                                                           
42