O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

16- MAVZU METALLARNI BOSIM BILAN ISHLASH (METALLARNI 
PROKATLASH, BOLG‘ALASH VA XAJMIY SHTAMPLASH) 
Reja: 
1.
 
 Metallarni prokatlash  
2.
 
 Metallarni bolg‘alash  
3.
 
 Xajmiy shtamplash  
 
METALLARNI BOSIM BILAN ISHLASH
 
Umumiy ma’lumot. 
 Konstruksion metallarni tashqi kuch tasirida plastik defarmatsialash natijasida kutilgan 
shakilga keltirish, o‘z xolatiga zarar yetkazmasdan texnologik jarayoniga aytiladi. 
Hozirgi vaqtda ishlab chiqariladigan po‘latlarning 90 % rangli metal va ular qotishmalarning 50 
% dan ortiqrog‘i bosim bilan ishlanmoqda . Texnikaviy metallar ichida eng plastigi 
qurg‘oshindir. Qalay, alyuminiy, mis, rux va temirni xam qizdirilmay bosim bilan ishlash 
mumkin. Ma’lumki, turli metallarni plastikligi xar xil bo‘ladi, u metallarni ichki tuzilishiga 

---

 
201 
ximiyaviy tarkibiga strukturasiga va boshqa ko‘rsatkichlariga bog‘liq. Kuzatishlar shuni 
ko‘rsatadiki, agar ular siquvchi kuchlar ta’sirida ishlansa, plastik defarmatsiya oson kechadi.
 
Metallarni sovuq xolda bosim bilan ishlash jarayonida strukturaviy o‘zgarish 
oqibatida uning  puxtaligi, qatiqqigi, elastikligi ortib, plastikligi  kamayib  boradi  (1-
rasm).