O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat univеrsitеti pedagogika va psixologiya kafеdrasi

Obektiv munosabatlar nazariyasi - psixoanalizning navbatdagi rivojlanish bosqichidir.

Mazkur konsepsiya “Men” va ob’ektlar o‘zaro munosabatlarining muhimligi inson hayotini tashkil etishning asosiy prinsipi, sog‘lom va anomal rivojlanish sifatida ekanligini ta’kidlaydi.

“Ob’ektiv munosabat” atamasi keng ma’noli tushuncha. Hisoblanadiki, u real shaxslararo munosabatlardan ko‘ra intrapsixik tuzilma sifatida izohlanadi. Qisqa qilib aytganda, ob’ektni o‘zi haqida emas, ob’ektni reprezentatsiyasi haqida, Menning strukturasi emas, Menning reprezetatsiyasi haqida.
Ingliz psixoanalitiki M.KIyayn (1882—1960) bolalar psixoanali- zini tashkil etishda o‘z variantini ishlab chiqdi⁷. Bunda u bolaning to‘satdan o‘yin faoliyatidagi faolligiga e’tibor qaratdi. A.Freyddan farqli ravishda M.KIyayn bolalarning ong ostiga to‘g‘ridan to^lg‘ri kirish mumkinligi haqidagi fikrni ilgari surdi. Uning fikricha, hara­kat nutqqa nisbatan bolaga ko'proq xos, erkin o‘yin kattalardagi as- sotsiatsiyaga o‘xshaydi; o‘yin bosqichlari — bu kattalardagi assotsia- tiv mahsulotning analogidir. Terapevt bolaga kichik o‘yinchoqlar to'plamini, «butun dunyo kichiklashtirilgan» to‘plamni taklif eta­di va bir soat davomida bolaga erkin harakat qilish imkonini beradi.
Melani Klyayn (1882-1960) – indvid rivojlanishining edip oldi bosqichlariga katta ahamiyat qaratgan. U bola rivojlanishining erta bosqichlarida Ego va Super egoning rivojlashiga diqqat qaratgan (Freyd ular fallik bosqichida rivojlanishini aytgan). 1932 yilda “Bolalar psixoanalizi”, “Qayg‘u va uning maniakal-depressiv holatlarga munosabati” (1940) “Ba’zi shizoidli mexanizmlar haqida eslatmalar (1946)” asarlarida shuni ko‘rsatganki, bola yangi tug‘ilganida unda ikki qarama-qarshi instinktilar hayotga va o‘limga mayillik bilan tug‘iladi.
Asosiy ishlari: “Bolaning emotsional hayotiga aloqador ba’zi nazariy xulosalar ”, “Hasad va minnatdorlik”.
Oral-libidinal va oral-destruktiv tendensiyalar o‘zaro munosabatlar muhimligiga katta e’tibor qaratadi, ortodaksal psixoanaliz g‘oyasini rivojlantiradi bu o‘rinda Freyd pozitsiyasiga yaqinlashadi.
Ortodoksal nuqtai-nazar bo‘yicha boshqa kishilar bilan munosabat dastlab ona obraziga qilingan munosabatdan qilinadi, keyin shaxslararo munosabatlar prototipiga aylanadi. Bu holatda onalik figura shaxslilik emas, individuallashmagan va funksional. Qo‘pol qilib aytganda, ko‘krak va butilkaga qiyoslanadi. Asosiy funksiya- oziqlantiradigan, to‘ydiradigan, “beradigan”.
M.Klyayn bo‘yicha ob’ektiv munosabatlar rivojlanishi:
Pozitsiya- ob’ektning ichki reprezentatsiyasini o‘zida mujassamlashtirgan sevi va nafratni vujudga keltiradigan yagona kompleks.

1. 
   Paranoidli yoki shizo-paranoidli pozitsiya (tug‘ilgandan-3-4 oylikkacha):
   

Tug‘ruqdagi jarohat boladagi agressiv stimul va persekutorli xavotir (ta’qib xavotiri) – o‘lim instinktini ta’minlaydi. Tug‘ilish- bu nafaqat og‘riq, balki bolaning oldingi ona qornidagi dunyosini yo‘qotish holatidir. Bu pattern chaqaloqni dunyo bilan o‘zaro munosabatlarida iz qoldiradi. Bola yangi tug‘ilgan vaqtida yo‘qotishni “anglaydi”, “his qiladi”.
Bu agressiv, destruktiv kuchlar (M.Klyayn bo‘yicha – bu hasad, xasislik) kelgusida tashkillanmaydigan va nazorat qilinmaydigan, chaqaloqda o‘z-o‘zini halok qilish xavfini keltirib chiqaradi, shundan kelib chiqib, ularni tashqi dunyoga, ona ko‘kragiga proeksiya qilish, bolani “yashab qolishiga” yordam beradi. Bu chaqaloq mavjudligi uchun psixologik va jismoniy kurashdir.

2. 
   Depressiv pozitsiya (6 oylikdan keyin).
   

Bu davrda psixik hayotning nisbatan integratsiyasiga erishiladi, muxabbat va destruksiyanig birlashuvi paydo bo‘ladi. Bu depressiv xavotir, aybdorlik hissini o‘sishiga olib keladi.
Total yorilish (tilinish) beqaror ambivalentlik bilan almashadi.