O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

Metallarni texnologik xossalari. 
 
Metallarni texnologik xossalariga kesib ishlanishlik toblanuvchanlik, 
payvandlanuvchanlik, bolg`alanuvchanlik, erigan metallni quyuvchanliligi (ravon 
quyilishi) va boshqalar. Shulardan asosiy o’rinlarda metallni kesib ishlanuvchanlik 
hususiyati turadi, chunki ko’pchilik metall buyumlarini dastgohlarda kesib 
ishlanadi.
4-rasm. Qattiqlikni sinash 
sxemasi 
 
 
Kesib ishlanish xossasiga 
kesish tezligi, kesish kuchi, kirib 
ular ishlangan yuzani tozaligiga 
qarab aniqlanadi. Metallni bu 
hususiyatlari biror etalonga qarab 
solishtiriladi. Buning uchun A12 
markadagi avtomat po’lati olinadi.
 
 
1.4. Cho’yan ishlab chiarish texnologiyasi. 
 
Cho’yan, asosiy, domna pechlarida temir rudalaridan pirometallurgiya 
usulida olinadi. Binobarin, cho’yan ishlab chiqarish uchun xom ashyo sifatida turli 
temir rudalari, koks, flyus havo va boshqa materiallardan foydalaniladi. 
Temir rudalari
. Tarkibida cho’yan ishlab chiqarish uchun arziydigan 
miqdorda temir bo’lgan tog’ jinslari 
temir rudalari deyiladi.
Ruda tarkibida temir 
d
Д 
P 
3 
2 
1- Shpindel 
2- shar 
3- namuna 

---

25 
keraksiz jinslar bilan aralashgan oksidlar yoki tuzlar tarzida bo’ladi. Temirning 
hozirgi vaqtda keng ko’lamda ishlatiladigan rudalari bilan tanishib chiqamiz. 
Qizil temirtosh
. Qizil tusli ruda. Uning tarkibida temir 
Fe
2
O
3
formula bilan 
ifodalanadigan oksid tarzida bo’ladi. Qizil temirtosh mineral miqdori 55-60% ni 
tashkil etadi. Qizil temirtosh temir rudalarining eng yaxshilaridan biri, tarkibida 
oltingugurt va fosfor kam, undan temir oson qaytariladi, qizil temirtoshning yirik 
zapaslari Kursk magnit anomaliyasi rayonida ham bor.