O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

chiqindiga chiqish deb ataladi. 
By yuqori darajada qizdirilganda oksidlanmaydigan metallar 
issiqlikka 
chidamli metallar deb ataladi. 
Ba`zi metallar cho’g`dek qizdirilganda ham o’z strukturasini saqlash, 
yumshamaslik va og`ir kuchlanishda ham deformatsiyalanmaslik hususiyatiga ega, 
bunday metallarni 
o’tga chidamli metallar deb aytiladi.
Ko’p hollarda metallar ishqorlar, kislota tuzlar ta`sirida bo’ladi. 
Agarda metallarga ishqor, kislota va tuzlar ta`sir etmasa, bunday metallar 
kislotaga, tuzga va 
ishqorga chidamli metallar deyiladi.
Metallarning mexaniq xossalari. 
 
Metallarni mexaniq xossalari: mustahkamlik, qattiqlik, egiluvchanlik, 
plastiklik va hokazolar. 
Bunda har xil metall na`munalari mashinalarda sinab ko’riladi. (materiallar 
qarshiligi fanida namunalarni sinash to’la o’rganiladi)
Ushbu bo’limda, faqat metallarni qattiqligiga to’xtashga to’g`ri keladi, 
chunki mashinasozlik sanoatida metallarni qattiqligini o’zgartirish usullari mavjud.

---

24 
Metallarni qattiqligi deganda bir metallni o’nga boshqa bir qattiqroq 
metallni botishiga qarshilik ko’rsatish xossasiga aytiladi. Qattiqlik metallning eng 
asosiy xususiyatlaridan bo’lib, detallar tayyorlashda uni yaroqli va yaroqsizligi 
belgilanadi. Metall qancha qattiq bo’lsa uni ishlash uchun shuncha ko’p kuch talab 
etadi. Metallarni qattiqligini turlicha aniqlanadi. Ko’proq tekshiriladigan usullar 
namunaga po’lat shariqni, olmos konusni yoki olmos piramidani botirish yo’li 
bilan aniqlanadi. 
Shariqni namunada qoldirgan izi qancha katta bo’lsa metall shuncha 
yumshoq va aksincha. qattiqlikni aniqlashni quyidagi usullari keng tarqalgan. 
1.qattiq po’lat shariqni botirish. (Brinell bo’yicha qattiqlikni aniqlash) (4-rasm). 
2.Olmos konusni uchini botirish (Rokvell bo’yicha qattiqlikni aniqlash) 
3. Vikkers bo’yicha qattiqlikni aniqlash (eski usul)