O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

Magnit hossalari. 
Po‘lat va chuyanni magnit xossalari ularning ximiyaviy tarkibigina emas, 
balki ichki tuzilishiga ham bog‘liq. Bundan shu narsa kelib chiqadiki magnit 
xossalari doimiy emas, ularga termik va mexanik ishlov berilganda o‘zgaradi. 
Temirni sovuq holatida magnit xossalari ancha sezilarli bo‘lib, uni 
qizdirilganda magnit xossalari ancha kamayib boradi va butunlay yo‘qolishi 
mumkin. 
Magnit xossalariga ega bo‘lgan po‘lat texnikada juda ko‘p tarmoqda 
ishlatiladi. Misol, rudalarni saralashda, temir-tersakni ko‘tarishda, dinamo 
mashinalarda, radio-telefon, telegraf apparatlarining detallarini tayyorlashda 
ishlatiladi. 
Ba’zan magnit xossalariga ega bo‘lmagan, po‘latlarni ishlatishga to‘ri keladi. 
Bunday po‘latlarni tarkibida ma’lum miqdordda nikel va marganets bo‘ladi. 
Ximiyaviy xossalari. 

---

44 
Metallar va qotishmalar muhit ta’sirida ximiyaviy o‘zgaradi. Bu 
o‘zgarishlarni korroziya deb ataladi. 
Korroziya turli metallarda turlicha ro’y beradi: temir zanglaydi, misni ustki 
qismi ko’karadi, qo’rg’oshin xiralashadi, alyuminiy qorayadi va xakazo. 
Ko‘p metallar va qotishmalar yuqori temperatura sharoitida ximiyaviy 
o‘zgaradi. 
Metallar qizdirilganda oksidlanib, ustki qismida kuyindi hosil qiladi.
Metallarni oksidlanishi, bo’linish va boshqa hodisalar sababli nobud bo‘lishi 
chiqindiga chiqish deb ataladi. 
Yuqori darajada qizdirilganda 
oksidlanmaydigan metallar issiqlikka 
chidamli metallar deb ataladi. 
Ba’zi metallar qizdirilganda ham 
o‘z strukturasini saqlash, yumshamaslik 
va 
og’ir 
nagruzkada 
ham 
deformatsiyalanmaslik xususiyatiga ega, 
bunday metallarni o‘tga chidamli metallar deb aytiladi. 
i From Making, Shaping and Treating of Steel, 10th 
ed., Association of Iron and Steel Engineers, 1985. 
Continuous casting of steel ingots, (a) General setup 
and (b) close-up of the mold arrangement.resistant gas 
turbine blades are sometimes made of single crystals, as 
shown in Fig. 4.11c. Single-crystal turbine blades are more 
creep resistant at high temperatures than the same blades 
made with an equiaxed grain structure (Fig. 4.11a) or a 
columnar grain structure (Fig. 4.11b) because at high 
temperatures above about half the absolute melting 
temperature of a metal the grain boundaries become weaker 
than the grain bodies. 

---

45 
Ko‘p hollarda metallar ishqorlar, kislota tuzlar ta’sirida bo‘ladi. 
Agarda metallarga ishqor, kislota va tuzlar ta’sir etmasa, bunday metallar 
kislotaga, tuzga va ishqorga chidamli metallar deyiladi. 
Shakl sifatida chidamli, gaz turbinali, pichoqlar, ba'zan, bir kristall 
qilingan.[4.11c.] Yagona-billur turbinasi mutlaq yuqorida yuqori haroratlarda bir 
equiaxed don tarkibida (Fig. 4.11a) yoki bir ustunli don tarkibida (Fig. 4.11b) bilan 
qilingan bir xil pichoq ortiq yuqori temperaturada chidamli ko'proq titrash bor bir 
metall harorati erish don chegaralari va organlari zaifroq bo'ladi.
11