O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent to’qimachilik va yengil sanoat instituti «Sanoat muhandisligi»

Burchakli choklarni payvandlash tartiblarini hisoblash.
Burchakli choklarni payvandlashda elektrod diametri chok katetiga bog’liq holda tanlanadi.
Burchakli choklarni payvandlashda elektrod diametri va chok kateti orasidagi taxminiy nisbat 4-jadvalda keltirilgan.
4-jadval
Burchakli choklarni payvandlashda elektrod diametrini tanlash bo’yicha tavsiyalar.

Chok kateti, mm	2	3	4	5	6-8	9-12	12-20
Elektrodning tavsiya etilgan diametri, del, mm	1,6-2	2,5-3	3-4	4,0	4-5	5,0	5,0

Qo’lda yoyli payvandlashda bir o’tishda chok kateti 8 mm dan katta bo’lmagan choklar payvandlanishi mumkin. Choklarning katetlari katta bo’lganda payvandlash bir yoki bir necha o’tishda payvandlash amalga oshiriladi. Bir o’tishda eriyotgan metalning eng katta kesimi 30-40mm² dan oshmasligi kerak (F_max =30-40 mm²)

O’tishlar sonini aniqlashda, bilish zarur bo’lganda burchakli choklarning ko’ndalang kesim yuzasi quyidagi formula bilan aniqlanadi:
F_n = K_u ·K² / 2 mm² (14)
bu erda F_n- erigan metalning ko’ndalang kesim yuzasi, mm²
K- chok kateti, mm;
K_u- chok qavariqligini va tirqishni hisobga oluvchi kattalashtirish koeffitsenti.
Eng ko’p uchraydigan chok kateti 2-20 mm bo’lgan K_u koeffitsienti 5-jadvaldan tanlanadi.
Chok qavariqligini va tirqishni hisobga oluvchi kattalashtirish koeffitsientini tanlash bo’yicha tavsiyalar (ruscha variantdan).

Chok kateti, mm	2	3-4	4-5	6-8	9-12	12-20
O’sish koeffitsienti (Ku)	1,8	1,5	1,35	1,25	1,15	1,10

Bitta o’tish uchun burchakli chokning taxminiy kesim maydonini aniqlab va eng katta imkoniy kesim maydoni bilan, o’tishlar soni “n” quyidagi formula bilan aniqlanadi;

n = F_n / (30-40). (15)
Olingan kasr son yaqin butun songa yaxlitlanadi. Payvandlashdagi tok kuchi quyidagi formula bilan aniqlanadi:
I_sv = (π · d²_el /4) · j, (16)
bu erda π=3.14:
d_el- elektrod diametri, mm;
Ј-tokning ruxsat etilgan zichligi, A/mm².
Tokning tavsiya etilgan zichligi 2-jadvalda keltirilgan.
Qo’lda yoyli payvandlashda yoydagi kuchlanish 20-38 v oraliqda o’zgaradi. Qandaydir aniq miqdor qabul qilish tavsiya etiladi.
Payvandlash tezligi quyidagi formula bilan aniqlanadi:
V_sv = L_n · I_sv / γ · F_n ·100, m/ch, (17)
Bu erda L_n-erish koeffitsienti, g/A soat:
γ-eriyotgan metal zichligi, g/sm³ (7.85 g/sm-po’lat uchun);
F_n-burchakli chokda eriyotgan metalning ko’ndalang kesim yuzasi, sm²;
I_sv- payvandlash tok kuchi, A;
Turli markadagi elektrodlar uchun erish koeffisienti miqdori 6-jadvalda keltirilgan.

6-jadval
Turli markadagi elektrodlar uchun erish koeffitsienti.

Elektrod markasi	Tok va qutbliligi	Yoydagi kuchlanish, V	Qoplash koeffitsienti, g/A·ch
UONII 13/45	Doimiy	20 – 25	8,0
UONII 13/55	To’g’ri	22 – 26	7,0 – 8,0
SM - 7	qutliligi	27 – 30	10,0
ANO – 4S	o’zgaruvchan	32 – 34	8,0 – 8,3

Burchakli choklarni payvandlash tartiblarini hisoblash natijalarini 7-jadvalga kiriting.

7-jadval
Burchakli choklarni payvandlash tartiblari.

Payvandlash	Payvandlash tartiblari
	del, mm	Isv, A	Ud, V	Vsv, m/ch
Birinchi o’tish
Keyingi o’tishlar

Qo’lda yoyli payvandlashning taxminiy tartiblari A ilovada keltirilgan.

1. 
   Payvandlash uchun qurilmada ishlashda texnika xavfsizligi qoidalari va qurilmasi bilan tanishish. Qurilmaning texnik ma’lumotlarini hisobotga kiritish.
   
2. 
   Berilgan qoplash qalinligidagi f detalning aylanishlar sonini va qoplash tezligi Y_n hisoblarini amalga oshiring va 8-jadvalga kiriting.
   
3. 
   Tok miqdorini o’lchab, valni qoplashni amalga oshiring.
   
4. 
   Berilgan diametrni hosil bo’lgan diametr bilan solishtiring.
   
5. 
   Berilgan diametrni hosil bo’lgan diametr bilan solishtiring.
   
6. 
   Hosil bo’lgan yuzani yoriqlarini tekshiring.
   
7. 
   Qoplangan yuzaning qattiqligini priborda tekshirib yoki tokarlik dastgohida ishlov berib aniqlash.
   

Olingan natijalarni 8-jadvalga kiriting.