O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent to’qimachilik va yengil sanoat instituti «Sanoat muhandisligi»

Materiallarni surish mexanizmi
2 ta tizumdan iborat: reykali va rolikli va reyka-tepki, reyka- rolik, rolik-tepki, rolik-rolik (3-rasm, a, b) tizumlari ko’pincha materialni bitta uzatma bilan suriladi, ko’p tikuv mashinalarda materialni surish uchun reyka va tepki mexanizmdan foydanaladi.

3- rasm. Buyumni surish mexanizmlarini turlari sxemasi
Tepkini materialga bosish kuchi 3-4 kg teng. reyka bilan materialni reyka orqali surish prosessi tepkiga prosessiga, materiallar orasida surilish, material reykaga nisbatan surilishi, materialni pastkisini reykaga o’rnatish va ishqalanishiga bog’liq.
Ishqalanish koeffisiyenti:
_a_s
_a- _v =  _v - _s bulish kerak, lekin bajarilmaydi. Xakikatda
_a- _v >  _v - _s. Materialni pastki yuzasi tezlanishi kuprok tepadigi yuzasiga nisbatan, yani materialni chuzish prosessiga opkeladi.
Tepki bosimi: N=P+G+Pⁱ +F (8.4)
bu yerda: R-prujinani kuchi R=R₀ -su
G - ogirligi
- inersiya kuchi
Mashina kancha tezlikda ishlasa, inersiya kuchi shuncha kup, va shunga yarasha, tepki bosimi materialga nisbatan kam.
Ip tortkich mexanizmlar - 4 tipdan iborat: sharnir-richagli, kulisa-sterjenli, kulachok-pazli va kulachok aylanadigan.
Mexanizm, ipni uz vaktida uzatilishini yoki baxya uz vaktida taranglanishi utkazadi.
Moki mexanizmi. Mashinada markaziy naychali bir tekis aylanadigan moki ishlatiladi. Mokni uchi ignaga uz vaktida yetib kelishi kerak. Bunda igna eng pastki xolatdan 1,6-1,9 mm. Kutarilganda moki uchining pastki cheti igna kuzining pastki chetidan 0,9-1,1 mm yukorida turishiga erishish lozim.
Moki uchi bilan iganning orasidagi zazor 0,1-0,5 mm bulishi kerak.
Mok orkali chuzilgan eng katta ilmok uzinligi:
(8.5)
bu yerda: D- mokini diametri,
b - mokini balandligi,
a - mokini o’qi bilan platforma orasidagi o’lcham.
Bir baxyaga ketgan ip:

bu yerda: - detalni qalinligi;
l_b - baxyani qadami;
K_t - baxyani tortish koeffisiyenti; K_t= 0,7...0,8
Ipni qayta harakat soni:
(8.6)
Ipni solishtirilgan sirpanish yo’li xar ikki harakatida
(8.7)
Unda bir kinematik siklda:
(8.8)
bu yerda: Z - qayta harakat
2S - ipni sirganish yo’li
Tengalamadan ko’rinadi - ipni solishtirilgan sirpanish yo’li proporsional o’sadi kvadrat bo’yicha va qalin materiallarga ish berishda baxya kamayishi bilan kamayadi.
Zni kamaytirish uchun mokini platformaga yaqin o’rnatib va mokini, naychani perimetrik o’lchamini kamaytirish kerak. Shu tuzilishi bilan naychani xajmini ko’paytirish kerak. o’lchamini konstruksiya bo’yicha qabul qilinadi, mumkin qadar kam bo’lishi shart.
o’lchamlar naycha o’lchamiga bog’liq.
Agar ipni sirpanish yo’li qancha ko’paysa shuncha ip bo’shashadi (ishqalanish sadabi bilan) 30...35% gacha.
Ya’ni (8.9)
bu yerda: Q_ip - ish prosessida mustahkamligi kamayishi;
Q_m - ip mustaxkamligi;
Q_i - ipni mustaxkamligi ishqalanishdan keyin;
A_i - bir o’lcham ip bo’yicha ishqalanish ishi;
S - koeffisient ipni sifatini bildiruvchi.
Mokini va naychani loyixalashda mumkin qadar o’lchamlarini kamaytirish kerak va naycha xajmini ko’paytirish kerak I.I.Kapustin : funksiya xisoblashda topdi: D=2b va C₂D_H=2C₁b_H
bu yerda: V_H -naychani xajmi
D - mokini diametri
b - mokini balandligi
D_H - naychani diametri
b_H - naychani balandligi
C₁=b/b_H C₂ = D/D_H
Berilgan xisoblarni ko’proq mashinani unumdorligiga xam ta’siri bor. Xronometraj bo’yicha naychani almashtirish uchun 6...9% ish mehnati qisqaradi, yani mashinani puxtaligi kamayadi.
Mashinani unumdorligini oshirish uchun: mashinani tezligini ko’paytirish kerak, naychalarni almashtirish uchun prosessni avtomatizasiyalash kerak, avtomatika bo’yicha naychalarga ip o’rash va texprosesska ASU qo’llanishi kerak.

Topshiriq: Tikuv mashinasining detallarini ta’mirlash va ishlash muddatini oshirish uchun texnologik kartasi tuzilsin va hisоblansin