O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

7.9-rasm.Sterjenli yashin qaytargich



To’r

7.10-rasm. To’rli yashin qaytargich.

Temir yo’l korxonalarida ko’pincha sterjenli yashin qaytargichlar qo’llanadi.

Elektrostatik zaryadlardan saqlanish. Ma`lumki elektrostatik zaryadlar dielektrik moddalarni ishqalanishi natijasida paydo bo’ladi. Paxta tolalari mashina qismlaridan o’tayotganda o’zaro hamda metall qismlariga ishqalanib zaryadlanadi. Tadqiqotlar tarash mashinadan chiqayotgan tarandining 1100-1600 V gacha zaryadlanishi va musbat belgiga ega bo’lishini ko’rsatadi. Zaryadlangan tolalar Temir yo’l sanoati texnologik jarayonlarda ko’pgina noqulayliklar keltirib chiqarishi ma`lum. Masalan, tsexda changni ko’paytiradi, uzilish ko’payadi, notekislik ortadi, mahsulot bir tekis to’qilmaydi va h.k.
Shu bilan birga kishi salomatligiga, uning normal ishlashiga ham tuskinlik qiladi. Kam miqdordagi toklar kishi organizmiga uzoq vaqt ta`sir qilsa zaralidir. Bu hollarda kishining asab sistemasi shunchalik ishdan chiqadiki, u o’z vazifasini bajaraolmay qoladi. Doimo zaryadlangan mahsulot bilan ishlagan ishchilarda bunday asab buzilishlari organizmning umumiy holatiga ham salbiy ta`sir qilishi kuzatiladi.
Suniy tolalardan to’qilgan po’stin- 20000 V gacha, poyondozlar 15000-20000 V gacha zaryadlanishi mumkin.
Elektrostatik zaryadlarni kamaytirish usullari.

1. 
   Xomashyo va mahsulotlarni tarkibiga antistatik moddalar qo’shish yoki ularga shu moddalar bilan ishlov berish.
   
2. 
   Mashinalarning metal qismlarini erga ulash.
   
3. 
   Ҳavodagi manfiy ionlar sonini ko’paytirish. (namlikni oshirish).
   

Nazorat savollar:
1. Elektr toki kundalik hayotimizda va ishlab chiqarishda qanday rol o’ynaydi?
2. Elektr toki inson uchun qanday xavf tug’diradi?
3. Elektr tokining qaysi omillar juda xavfli hisoblanadi?
4. Yurak fibrillyatsiyasi deganda nimani tushunasiz?
5. Birinchi yordam nima, u qanday bajariladi?
6. Elektr tokidan himoyalanish uchun qanday tadbirlar o’tkazish kerak?
7. Yashin nima, uning qanday zarari bor?
8. Yashindan himoyalanish usullari haqida nima bilasiz?
9. Elektrostatik zaryad qachon hosil bo’ladi?
10. Elektrostatik zaryaddan qanday himoyalanadi va kamaytiradi?