O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti mutaxassislik

3-SINF O’QUVCHILARINING QO’SHIQ KUYLASHLARIDAGI METODLARI

Jamoa boʻlib kuylash o’quvchilarni musiqa sanʼatiga faol jalb etish eng ommaviy shaklidir. Har bir soglom-bola kuylash imkoniyatiga ega boʻladi. Kuylash bolib uchun estetik ehtiyoj hissiyot va kayfiyatni ifodalashning eng tabiiy va qulay vositasidir
Bola qoʻshiq ijro etar ekan unda his-hayajonni zavq-shavq, koʻtarinki kayfiyat, quvnoqlik, harakatchanlik kabi ijobiy yutuqlar hosil boladi qo’shiqda ikkita estetik vosita musiqa va badiiy soʻz birlashadi. Shuning uchun tajribali oʻqituvchining qoʻlida jamoa boʻlib kuylash va oʻquvchilarni musiqiy estetik tarbiyalashda muhim vosita boʻlib xizmat qiladi
Qoʻshiq kuylash faoliyati oʻquvchilarning melodic, garmonik eshitish va lad hisi sof intanatsiyada kuylash malakalarini, hamda bu musiqiy qobiliyatini rivojlantiradi ijro jarayonida ovoz musiqiy eshitib turlicha boʻlgan bolalar jamoa boʻlib birlashadi. Ular oʻzlarining oʻrtoqlarining ijrolarini kuzatadilar, birgalikda kuylashidan bahramand boʻladilar ularda diqqat kuzatuvchanlik intizom va boshqa tarbiyaviy xususiyatlar shakllanadi. 3-sinf o’quvchilarida kuylash jarayonida oʻquvchilarning ovoz apparati yanada yaxshi rivojlanadi, nafaslari chuqurlashadi, qon aylanishi yaxshilanadi, qomatlari tekislanadi bir soʻz bilan aytganda hamma maʼnaviy-axloqiy ham jismoniy rivojlanadilar tarbiyalanadilar
Har bir insonning kayfiyatiga qarab ovozi yoqimli, quvnoq, jarangdor, sho’x yoki bo’g’iq, shirali, shirasiz va hokazo boʻlishi mumkin. Ovoz chiqishi ovoz pardalariga bogliqdir, ovoz pardalari tebranishi natijasida ovoz hosil boladi. Inson ovozi apparati juda murakkab tuzilgan uning asosiy qismlari nafas olish organlari, qorin boshligi, nafas mushaklari shuningdek hiqqildoq, ovoz paychalari, artikulyatsion apparatlar va boshqalar. Ovoz hosil bolishi uchun mana shu aparatlarning barchasi ishga tushadi.
3-sinflarda kuylash faoliyati bir qator vazifalarni hal etishni nazarda tutadi:
- bolalarda jamoa bo'lib kuylashga qiziqish va muhabbat uyg'otish;
- musiqaga hissiy ta'sirchanlikni tarbiyalash;
- badiiy didni tarbiyalash;
- qo'shiqchilik ovozini, ya'ni yoqimli, tabiiy tovushda kuylashni shakillantirish, ovoz diapazonini o'stirish;
- badiiy ijroga erishish uchun vokal-xor malakalarini rivojlantirish;
- musiqiy qobiliyatlarini o'stirish.
Qo'shiqning badiiy, chiroyli, ifodali ijrosiga erishishning muhim vositasi-o'quvchilarda vokal-xor malakalarini rivojlantirishdir. 3-4-sinfda ham o'quvchilar bilan qo'shiq aytishdagi holat, kuylash nafasi, tovush hosil qilish, talaffuz, soz, ansambl kabi vokal-xor malakalari ustida ish olib boriladi.
3-sinf «Musiqa madaniyati» dasturidan Vatan, mustaqillik, diyorimiz, tabiat, mehnat, bolalik mavzularidagi qo'shiqlar o'rin olgan. Bu qo'shiqlar o'quvchilarda Vatanga muhabbat, uning kelajagiga sadoqat, mehnatsevarlik, estetik tarbiyalashda muhim vosita bo'lib xizmat qiladi. Qo'shiq o'rgatish jarayonida o'rganiladigan qo'shiqqa emotsional munosabatni rivojlantirish, tasavvurni, musiqiy eshitish va xotirani o'stirish, musiqaning ifoda vositalarining ahamiyatini tushunish, jarangli, kuychan, yengil tovushlarda kuylash, o'zini va o'rtoqlarini tinglay olish, jo'rsoz bilan hamda jo'rsozsiz kuylash, ikki-uchovozli kuylash orqali garmonik eshitish qobiliyatini shakllantirish kabi vazifalar amalga oshirilishi ko'zda tutilgan. O'qituvchi kuylash uchun qo'shiq tanlar ekan, avvalambor asarning badiiy qiymati, mazmuni, tarbiyaviy ahamiyati, obrazlar doyrasini sinchiklab tahlil qilib chiqadi. Olingan natijaga qarab qo'shiqni o'rgatish metodlarini tanlaydi.

2.