O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti «Kasbiy ta’lim» kafedrasi

Texnologik bilimlarning uzluksizligi. 
Texnik jarayonni uzluksizligi ish shakllarining uzluksizligiga bog‘liq. Buning 
uchun texnologik jarayonlarni chuqur tahlil qilish kerak. 
Ishlab chiqarish korxonasining ish sharoitini o‘rganish. 
Bu erda eng avvalo korxonaning ichki sharoiti va asosiy kasblarni, ishchilarni 
qo‘llaydigan texnologik operatsiyalari, mutaxassislarni ish sharoiti va korxonaning 
ichki sharoitini o‘rganish. 
2. Yuqori malakali xodimning ish modeli. Yakka holda, guruhlab va 
ommaviy ishlab chiqarish 
 
Yuqori malakali xodim uchun asosiy model qilib ilg‘or xodimlarni mehnat 
faoliyatini misol qilib yoki namuna qilib olish kerak. Xodimlarning qobiliyati, 
malakalari pedagogik kuzatuv va tajriba orqali o‘rganiladi. O‘rganib chiqilgan 
natijalar asosida mukammal model yaratiladi. Bunday model xodim-mutaxassislarni 
shaxsiy sifatlari va fikrlashlarini, bilim darajalari, ko‘nikma va malakalari, ish 

---

52 
jarayonida qo‘llaniladigan metodlarni aniqlashga yordam beradi. Yuqori malakali 
xodim-mutaxassisni modeli quyidagicha ko‘rinishda tuzilishi mumkin:
1
Prognostik –
oldindan bilish va ish rivojini xarakterlash.
 
Malakaviy- 
texnik mazmuniga qo‘yiladigan talablar. 
1. Bu maqsadda maxsus ruxsat etilgan va tasdiqlangan hujjatlarni: maqola, 
qo‘llanma, ilmiy-texnik kutubxona axborotlardan turli xil ilmiy tashkilotlar, 
dissertatsiyalar, axborot va konferensiya materiallaridan keng foydalaniladi. 
2. Ishchi-xodimlarni malakaviy tayyorlashda ishlab chiqilgan talab va mazmun. 
Oldindan tashxislangan ma’lumotlar modelda qayd qilinib ilmiy tayangan holda 
xodimni malakasini oshirishga imkon beradi. SHu bilan birga didaktik prognozni 
ham ajratish zarur bo‘ladi. O‘quv rejasini va dasturlarni mukammalligidan va ishchi 
reja ustida ishlashda tashxisli ma’lumotlar zarur.
 
Rivojlanishning ilk bosqichlaridayoq pedagogik faoliyat o‘z o‘rnini topib oldi. 
Bugungi kunga kelib ilm va fan va ishlab chiqarishning o‘zaro bog‘liqligini hamda 
malakali pedagogika bu sohalarda o‘zining ta’sirini ko‘rsatib kelmoqda. Buni yana 
samarali shakllantirish uchun pedagogik qonuniyatlarni bilish kerak bo‘ladi. 
Ular quyidagilardan iborat: 
Ishlab chiqarish turiga qarab xodimlarni shu sohaga tayyorlash. 
Ishlab chiqarish turiga qarab o‘qitish dasturlari 3 ta katta guruhga bo‘linadi: 

YAkka holda ishlab chiqarish 

Guruhlab ishlab chiqarish 

Ommaviy ishlab chiqarish 
Ishlab chiqarishning har bir turi o‘zining texnik jarayonlariga ega bo‘lib, shu 
bilan birga o‘zining shakllariga ham egadir. Ishlab chiqarishning u yoki bu turidan 
qat’iy nazar bir sexning o‘zida 3 ta ishlab chiqarish turi mavjud bo‘lishi mumkin. 
YAkka holda ishlab chiqarish
– 
o‘z xarakteriga ko‘ra o‘zining afzalliklariga 
ega bo‘lib, u yoki bu operatsiyalarni universal uskunalarda bajarish imkonini berib, 
mahsulotga qo‘yiladigan turli talablarni aniq bajarish imkonini beradi. Mutaxassisdan 
o‘lchov asboblaridan to‘g‘ri foydalana bilishni talab etadi. 
Guruhlab ishlab chiqarish 
–
bu tur yakka holda ishlab chiqarishdan ozgina 
farq qilib, bunda chiqariladigan mahsulot donalab emas, balki qism-qism qilib ishlab 
chiqarishga mo‘ljallangan bo‘ladi. Har bir operatsiya alohida-alohida uskunalarda 
bajariladi. Bu erda ishlab chiqarish xizmati ko‘rsatish ya’ni moslash, sozlash, kichik 
ta’mirlash ishlari maxsus ishchilarga yuklatiladi. 
Ommaviy ishlab chiqarish
– 
ularning ish joylarida tinimsiz ravishda 
qaytarilishi bilan bu operatsiyalar ish joyida xarakterlanadi. Sexlardagi asboblarning 
sifati va samaradorligi ishlab chiqarilayotgan mahsulotga mos bo‘lishi kerak.