O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti iqtisodiyot fakulteti kurs ishi mavzu: ipo operatsiyalarini tashkil etish, oʻtkazish va samaradorligini oshirish masalalari Iqtisodiyot fakulteti Guruh: ikm-60

Uchinchidan, potensial investorlarni jalb qilish maqsadida taqdimotlar o‘tkazish jarayonida investor faoliyati tashkil etilgan davlatda soliqqa tortish darajasini ham hisobga olish lozim. Chunki dividendlarga nisbatan soliq yuki yuqori bo‘lgan davlatlarda aksiyalar sotib olish orqali daromad ko‘rishga intilish darajasi nihoyatda past bo‘ladi.
To‘rtinchidan, mamlakatimizda faoliyat ko‘rsatayotgan aksiyadorlik jamiyatlari aksiyalarini xalqaro fond birjalariga ochiq joylashtirish amaliyotini tashkil etishda listing talablaridan biri hisoblangan dastlabki to‘lovlar va har yillik to‘lovlar darajasini hisobga olish lozim. Chunki bunday to‘lovlarning amalga oshirilishi aksiyadorlik jamiyatlari moliyaviy holatiga jiddiy ta’sir ko‘rsatmasligi talab etiladi.
Beshinchidan, xalqaro yetakchi fond birjalarining IPO bo‘yicha talablariga mamlakatimizda faoliyat ko‘rsatayotgan barcha aksiyadorlik kompaniyalarining ham javob bera olmasligidan kelib chiqqan holda mintaqaviy fond birjalarini rivojlantirish yoki talablari nisbatan qulayroq bo‘lgan fond birjalariga aksiyalarni joylashtirish bo‘yicha strategik moliyaviy rejalar mamlakat miqyosida qabul qilinishi va amalga oshirilishi maqsadga muvofiq, deb o‘ylaymiz.⁹
Yuqoridagi barcha nazariyalarni, ya’ni aksiyalarni qanday o’tishi bosqichlari, uni sotib olish, sotish masalalari, fond bozoriga kirib borishidan tortib to aksiyador dividend olishigacha bo’lgan jarayonini yurtimizdan “Kvarts” aksiyadorlik jamiyati hamda jahondan Saudiya Arabistonining “Saudia Aramco” korporatsiyasi IPO o’tkazilish jarayoni hamda tahlili bilan keltirilgan ilovada amaliy jihatdan ko’rib chiqamiz. (1-ilovaga qarang)
Xulosa
Xulosa o’rnida ta’kidlab o’tish joizki, so’ngi 3 yilda o’tkazilayotgan islohotlar aynan fond bozorini rivojlantirishni, davlat ulushini kamaytirib, xususiylashtirishni oshirish masalalariga katta e’tibor berilayotgani ham aksiyadorlik jamiyatlarining qimmatli qog’ozlarni IPO tarzida ommaviy joylashtirishga keng yo’l ochilayotganidan dalolat beradi. Ayniqsa, aksiyadorlik jamiyatlari uchun huquqiy jihatdan soddalashtirilgan tartib bo’lgani, ya’ni qonunchilikdagi o’zgarishlar hamda ularni optimizatsiya qilingani katta yutuq bo’ldi desak bejiz emas.
Kelajakda O’zbekistonda ham IPO lar sonini yanada kengaytirish hamda aksiyadorlar hajmini oshirish, Respublikada fond bozorini ulushini ko’paytish uchun birinchi navbatda quyidagilarga yanada e’tibor qaratilsa maqsadga muvofiq bo’ladi: aholining moliyaviy savodxonligini oshirish, qimmatli-qog’ozlarning qanchalik daromadli ekanligini turli xil instrumetlar orqali, masalan, ommaviy axborot vositalari, roadshoular, katta treninglar orqali propaganda qilish, tezroq xususiylashtirish masalalarini yanada soddalashtirish, oddiy IPO haqida ma’lumotdan tortib to aksiya sotib undan daromad ko’rishgacha bo’lgan jarayonni raqamlashtiruvchi platforma yaratish.
Demak xulosa o’rnida aytishimiz mumkinki, IPO korxona uchun yuqori darajada kerakli hamda uning obro’-e’tibori, imijini oshiruvchi, professional tarzda mablag’ jalb qiluvchi instrumentdir.