O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Shovqinlarning tasnifi 
1
. 
Sistolik shovqin
a) Pansistolik (golosistolik) shovqin 
b) Mezosistolik (sistolik haydash) shovqin 
c) Barvaqt sistolik shovqinlar 
d) O’rta, kechki sistolik shovqinlar 
2.
Diastolik shovqinlar
a) Barvaqt baland (proto) diastolik shovqin 
b) Mezodiastolik shovqin 
c) Presistolik shovqin 
3.
Doimiy shovqinlar 
Pansistolik shovqin hosil bo’lishi uchun yurak kameralari orasida 
oqim (bir-biriga qon o’tishi) bo’lishi kerak, bunga kameralardan birida 
sistola vaqtidagi bosim farqi katta bo’lishi kerak (misol uchun chap 
qorincha va chap bo’lmacha yoki qorinchalar aro). Patologik holatda 
qaytadigan qon teshigi gradient bosimi va regurgitatsiya oqimi (patok) 
barvaqt qisqarish fazasida boshlanadi va mushaklar bo’shalishi 
tugaguncha davom etadi. 
Mezodiastolik 
(sistolik 
haydash) 
shovqini 
konfiguratsiyasi 
crescendo 
(kuchayuvchi)
-decrescendo 
(susayuvchi) bo’ladi va aortaga 
va o’pka sitvoliga qon haydalish vaqtida hosil bo’ladi. Shovqinlar qisqa 
vaqt orasida S
1 
(sistola) dan so’ng, bu vaqtda bosim qorinchalarda 
oshadi yarim oysimon qopqoqlarni ochish uchun. Qon haydalishi 
kuchaysa shovqin kuchayadi, aksincha qon haydalishi kamaysa shovqin 
pasayadi. Yarim oysimon qopqoqlar meyorda bo’lganda bu shоvqin qon 
tezligi 
oshganda 
hosil 
bo’ladi 
(kamqonlik, 
tireotoksikoz, 
homiladorlikda). Bazi bir kishilarda funktsional mitral (bazanda 
trikuspidal) regurgitatsiyada ham mezodiastolik shovqini hosil bo’ladi, 
buni aortal stenoz shovqinidan farqlay bilish kerak va EXOKG, FKG 
kerak bo’ladi. 
Barvaqt sistolik shovqinlar kam uchraydi. Ular I ton bilan 
boshlanib, sistolaning o’rtasida tugaydi va ko’proq trikuspidal 
regurgitatsiyada pulmonal gipertenziyasiz uchraydi. O’tkir mitral 

---

173 
regurgutatsiyada qorinchalar aro to’siq defekti katta bo’lganda, 
pulmonal gipertenziya bilan va qorinchalar aro to’siq mushaklarida 
kichik defektida uchraydi hamda shovqin sistolani o’rtasida va oxirida 
kamayib boradi. 
Kechki sistolik shovqinlar yumshoq yoki o’rta balandlikda bo’ladi. 
Baland shovqinlar chap qorincha uchida qon haydalgandan keyin 
boshlanadi va S
2 
dan oldin tugaydi. Ular halqa (koltso) va qorinchaning 
anatomik va funktsional o’zgarishi tufayli mitral qopqoqni tortilishi yoki 
yopilmasligi sabab hosil bo’ladi.