O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

I tonning patologik ikkilanishi
qorinchalar ichi 
o’tkazuvchanligi buzilishida yani Giss tutamlarida qamal bo’lganda 
o’tkazuvchanlik buziladi. Bunda chap qismida qamal bo’lsa shu qismi 
va o’ng qismida qamal bo’lsa ushbu qismi qisgarishdan orqada qoladi. 
Bunda qopqoqlar birga qisqarmay qoladi va I tonni bo’linishi yuzaga 
keladi. 
II tonni ikkilanishi
ko’proq kuzatilib, bu qorinchalarni 
haydaydigan qon miqdori bilan tomirlardagi bosimga bog’liq bo’ladi. 
Chap qorinchaga qon miqdori kam bo’lsa va aortada bosim past bo’lsa, 
chap qorincha tez va qisqa muddatda qisqaradi. Bunda aortal qopqoq 

---

169 
o’pka sitvoli qopqoqidan oldin yopiladi va II tonni ikkilanishiga olib 
keladi. II tonni ikkilanishi ham fiziologik va patologik bo’ladi. 
II tonni 
fiziologik 
bo’linishi nafas olish fazalari bilan bog’liq. Nafas olish 
fazasida yurakning chap qismiga qon o’pkadan kam keladi va chap 
qorincha kam qonni tez va qisqa muddat ichida haydaydi, o’ng 
qorinchadan oldin qisqaradi. Bunda aortal qopqoq oldin yopilib II tonni 
fiziologik ikkilanishiga olib keladi. Chunki o’pka sitvoli qopqoqi aortal 
qopqoqdan yopilishda orqada qoladi. 
II tonni patologik ikkilanishi
aortal teshik stenozida, gipertoniya kasalligida aortal qopqoq pulmonal 
qopqoq yopilishidan orqada qoladi yoki kichik qon aylanish doirasida 
bosim yuqori bo’lganda, o’pka emfizemasida, mitral teshik stenozda 
pulmonal va aortal klapanlar bir vaqtda yopilmaydi. Xuddi shu holat 
Giss tutamlari qamalida ham kuzatiladi. 
Tonlarni bo’linishidan yana yurak faoliyatida yuzaga keladiga 
qo’shimcha tonlarni ajratib bilish kerak. 
Qo’shimcha tonlar 
yurak klapanlari ochilishi ovozsiz amalga 
oshiriladi, shu jumladan mitral klapan tonining ochilishi diastola 
boshida ovozsiz amalga oshiriladi. Mitral va uch tabaqali klapan 
tabaqalari burushib qolganda to’liq ochilmaydi va bo’lmachalar sistolasi 
vaqtida qon chala ochilgan klapanlarga uriladi va qo’shimcha ton hosil 
bo’ladi. Mitral teshik stenozi bilan kasallangan bemorlarda, diastolada 
klapan ochilishi cheklanganda, qon oqimi klapanga birinchi tasir qiladi 
va tovush hosil qiladi,