O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Yurak auskultatsiyasi, yurak tonlarining 
xaraktеristikasi, yurak tonlarini eshitish nuqtalari. Yurak 
tonlari kuchayishi va susayishi. 
Yurakning auskultatsiya qilish texnikasi (41-42 surat). Yurakni 2 
usulda auskultatsiya qilish mumkin; X-simon va Z-simon yurak 
auskultatsiyasi mavjud. Z simon auskultatsiya yurakning mitral va 
trikuspidal qopqoqlar eshitish nuqtasida I tonni va aortal hamda o’pka 
sitvoli qopqoqlarida II tonlarni kuchayganligini va susayganligini 
solishtirish uchun samaralidir. 
Mitral klapan proektsiyasi o’rta o’mrov 
chizig’idan 1-2 sm ichkariga V qovurg’a 
oralig’i; 
Uch tabaqali klapan eshitish nuqtasi 
xanjarsimon o’simta asosi o’ng yoki chap 
qirrasi;
Pulmonal klapan eshitish nuqtasi II 
qovurg’a oralig’i to’sh suyagi chap qirrasi; 
Aortal klapan eshitish nuqtasi II 
qovurg’a oralig’i to’sh suyagi o’ng qirrasi; 
41 surat
A) mitral klapanlar joylashish o’rni.
B) aortal klapanlar joylashish o’rni.
V) pulmonal klapanlar joylashish o’rni.
G) trikuspidal klapanlar joylashish o’rni. 
Yurakni auskultatsuya qilganda bemorning vaziyatini ham 
ahamiyati bor. Mitral klapanni auskultatsiya qilish vaqtida bemor biroz 
chap biqinga burilsa tonlar va u yerda hosil bo’ladigan shovqinlar 
yaxshiroq eshitiladi.
Aortal klapani auskultatsiya qilinganda bemor biroz oldinga 
enkaysa u yerda eshitiladigan tonlar va shovqinlar yaxshi eshitiladi. 
Yurak eshitish nuqtalarida auskultatsiya qilinganda sog`lom odamda 2 ta 
asosiy va 2 ta qo’shimcha tonni eshitish mumkin.
I ton qorinchalar sistolasi boshlanishi natijasida yuzaga keladi. 
(sistolik ton) va II-ton diastola boshlanishi vaqtida yuzaga keladi va 
diastolik ton deb qarash mumkin. Yurakda I-ton qorinchalar sistolasi 
boshlanish vaqtida, mitral klapan (2 tavaqali) va 3 tavaqali klapanlarning 

---

166 
yopilishi bir vaqtda qorinchalarning qisqarishi natijasida yuzaga keladi. I 
ton yuzaga kelish mexanizmi 4 ta komponentdan iborat. 
42 surat
Mushaklari komponenti. Tomirlar komponenti. Klapan komponenti. 
Bo’lmachalar komponenti. I ton davomiyligi 0,09-0,12 sek; Yaxshi 
eshitish joyi