O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Palpatsiya
Yurak sohasini palpatsiya qilish, yurak cho’qqi turtki zarbini, yurak 
zarbini aniqlash, ko’krak qafasidagi titrash (mushuk xirillashi), og’riqli 
sohalarni aniqlash imkoniyatini beradi. Yurak cho’qqi turtki zarbi 
joylashgan joyi, balandligi, amplitudasi, rezistentligi, maydoni, 
tarqalishi aniqlanadi. Normada yurak cho’qqi turtki zarbi chap o’rta 
o’mrov chizig’idan 1-1,5 sm ichkarida 5- qovurg’a oralig’ida 
joylashgan, maydoni 2 sm
²
, agar undan yuqori bo’lsa, kengaygan, 
kichik bo’lsa, chegaralangan deb qaraladi. Yurak cho’qqi turtki zarbi 
maydoni kichrayishi va kengayishi mumkin. Kichrayishi o’pka 
emfizemasida kuzatiladi. Balandligi, amplitudasi, rezistentligi o’rtacha 

---

160 
chegaralangan turtki zarbi o’pka emfizemasida, diafragma pastga 
tushganda kuzatiladi. Bunda yurakni ko’krak qafasiga kelib uriladigan 
qismi 
kamayadi. 
Kengaygan 
turtki 
zarbida 
(chap 
qorincha 
gipertrofiyasida, mitral va aortal paroklarda, gipertoniya kasalliklarida) 
chap qorinchaning ko’proq qismi ko’krak qafasiga kelib uriladi. 
Kengaygan turtki zarbi yurakka bog’liq bo’lmagan hollarda ya’ni 
o’pkalar bujmayganda, diafragma yuqori turganda, ko’ks oralig’ining 
orqa o’smalarida kuzatiladi. Turtki zarbining balandligi uni ko’krak 
qafasiga berayotgan tebranishlar amplitudasi bilan bog’liq. Baland va 
past turtki zarbi farqlanadi. Bu holat ko’krak qafasining qalinligi va 
yurakgacha bo’lgan masofaga teskari proportsional. Turtki zarbining 
balandligi 
yurak qisqarishlarining kuchi va tezligiga to’g’ri 
proportsional (emotsional holatlarda, fizik zo’riqishlarda, lixaratka, 
tireotoksikozda ortadi). Turtki zarbining rezistentligi yurak muskulining 
kuchi, qalinligi va zichligiga bog’liq. Rezistentlikning yuqori bo’lishi 
chap qorincha gipertrofiyasi bilan izohlanadi. Turtki zarbining 
rezistentligi tekshiruvchi kishining barmoqlariga ko’rsatilayotgan bosim 
va uni yengish uchun sarflanadigan qarshi kuch bilan ifodalanadi. 
Rezistentligi baland, kengaygan bo’ladi.